Na de grote doorbraak: kan OpenAI bevestigen in 2024?

Zelden kende een bedrijf een spectaculairdere doorbraak dan OpenAI tijdens het afgelopen jaar. Nu komt de moeilijkste fase: de bevestiging. Wat brengt 2024 voor OpenAI?

2023 mag zonder twijfel het jaar van OpenAI genoemd worden. Het bedrijf groeide in een jaar tijd uit van een bescheiden startup tot één van de meest veelbesproken organisaties van het moment. OpenAI is dan ook bijna eigenhandig verantwoordelijk geweest voor de huidige hype rond generatieve AI.

Het succes plaatst OpenAI in een voor het bedrijf volledig nieuwe situatie. Doorbreken is één ding, maar in 2024 moet de bevestiging volgen en daar zijn in het verleden al menig veelbelovende startups over gestruikeld. Kan OpenAI zich manifesteren tussen de groten uit de technologiewereld of verdwijnt het even snel weer in de vergeethoek? Het lot van het bedrijf is grotendeels verbonden met hoe de hype rond generatieve AI verder evolueert.

Onverhoopt succes

Het succesjaar 2023 begon eigenlijk al eind 2022 voor OpenAI met de lancering van een applicatie die geen introductie meer nodig heeft: ChatGPT. De chatbot kende een succes waar OpenAI wellicht nooit van had durven dromen. Na amper vijf dagen hadden één miljoen gebruikers zich al aangemeld en tegen januari telde ChatGPT honderd miljoen gebruikers. ChatGPT brak daarmee alle lanceringsrecords: Facebook had meer dan vier jaar nodig om dezelfde gebruikersaantallen te trekken. Ter ere van de eerste verjaardag van ChatGPT gingen we al dieper in op de ongeziene hype.

De lancering van ChatGPT heeft de status van OpenAI helemaal veranderd. Het bedrijf bestond al sinds 2015, maar was in zijn eerste jaren eerder een hobbyprojectje van Elon Musk. Drie jaar na de stichting werd de basis voor het huidige succes gelegd met een eerste onderzoekspaper over een generative pre-trained transfomer, kortweg GPT. Dat werd opgevolgd door GPT-2, GPT-3 en uiteindelijk GPT-3.5 waarop ChatGPT gebouwd is. Inmiddels zijn we al aan GPT-4 Turbo toe, de vijfde generatie zou volgend jaar kunnen volgen. Met beeldgenerator Dall-E beschikt OpenAI nog over een andere populaire generatieve AI-tool.

De opmars van ChatGPT maakte ook van CEO Sam Altman een ‘techcelebrity’. Waar nog maar weinigen een jaar geleden van hem gehoord hadden, weet iedereen nu wie Altman is. Hij reisde het afgelopen jaar de wereld rond en mocht zelfs op de koffie komen in het Witte Huis. Altman wordt door de media wel eens als ‘de nieuwe Zuckerberg’ bestempeld.

Mislukte machtsgreep

Het scheelde niet veel of de verjaardag van ChatGPT was in mineur verlopen. Op 17 november kondigde Altman het verrassende nieuws aan dat hij per direct zou vertrekken bij OpenAI. Altman en de raad van bestuur zaten niet meer op dezelfde lijn. Een gevolg van de bijzondere organisatiestructuur van OpenAI.

OpenAI is een commercieel bedrijf dat bestuurd wordt door een non-profit. In andere woorden, OpenAI moet winst maken, maar eigenlijk ook niet. Altman zat in het kamp van winst maken en zocht naar manieren hoe het bedrijf mee kon profiteren van de generatieve AI-jackpot. OpenAI lanceerde onder meer betaalde ChatGPT-abonnementen en api’s voor ontwikkelaars, om de hoge kosten van het opvoeden van de GPT-modellen te compenseren. Dat zorgde hoe langer hoe meer voor wrevel tussen de CEO en het bestuur, die vonden dat Altman te roekeloos werd bij het uitrollen van nieuwe features en onvoldoende transparant was.

Na een machtsspelletje dat slechts enkele dagen duurde, waarbij zelfs een werknemersopstand op til was, trok Altman aan het langste eind. In een Steve Jobs-achtige comeback, om de vergelijking met een andere grootheid uit de techindustrie te maken, keerde hij terug als CEO. De opstandige raad van bestuur mocht opkrassen en werd vervangen door nieuwe bestuursleden die Altman gunstiger gezind zijn. OpenAI toonde zijn eerste barsten, maar Altman wist de affaire vakkundig in zijn voordeel om te buigen.

De rest kan niet volgen

De concurrentie zal ongetwijfeld op een andere uitkomst gehoopt hebben. Na ChatGPT moest plots ieder bedrijf iets met generatieve AI doen. Op techconferenties ging het bijna uitsluitend nog over generatieve AI en er bleek geen woord te zijn waar je niet het suffix ‘GPT’ achter kan plakken. Soms gaat het over effectief innovatieve toepassingen, maar even vaak voelde AI-gerelateerde aankondigingen als schaamteloos mee op de trein willen springen.

Google bij uitstek heeft verwoede, maar weinig succesvolle, pogingen ondernomen om ChatGPT te overtreffen. De techreus profileerde zich met DeepMind jarenlang als een koploper in AI-onderzoek, maar werd nu plots op snelheid gepakt. In februari werd dan maar Bard op de wereld losgelaten, maar de lancering liep helemaal in het honderd. Google maakte fouten die we niet gewend zijn, tekenen dat het bedrijf zich niet meer onaantastbaar waant.

Met Gemini hoopt Google het gepaste antwoord te hebben gevonden om in 2024 de strijd weer aan te binden. Bij de aankondiging werd met benchmarks gezwaaid waarin Gemini het op alle vlakken beter doet dan GPT-4. Die gelden dan wel enkel voor de Pro-versie voor ontwikkelaars: de standaardversie van Gemini blijkt niet beter te zijn dan GPT-3.5. Als GPT-5 het levenslicht ziet in 2024, zullen al die benchmarks wellicht weer van de tabellen mogen worden geveegd. Meer dan aanklampen doet Google dus voorlopig ook niet.

AWS keek lange tijd toe vanop de achtergrond, maar deed tijdens zijn re:Invent-conferentie aan het einde van het jaar dan toch een poging met Amazon Q. Ondanks alle superlatieven die AWS zijn chatbot toeschrijft, is ook dit niet meer dan een poging om bij te blijven.

De enige potentiële concurrent waar OpenAI op dit moment echt schrik zal van hebben, is Anthropic. Deze start-up is nog maar amper twee jaar oud maar gooit met zijn ChatGPT-tegenhanger Claude al hoge ogen. Het grote commerciële succes heeft Anthropic nog niet weten bereiken, maar dat kan snel volgen nu AWS en Google aan de mouw van het bedrijf trekken. Interessant weetje: het bestuur van OpenAI probeerde Anthropic-CEO David Amodei weg te lokken als vervanger van Altman.

De invloed van Microsoft

Één partij hebben we in bovenstaand overzicht bewust niet genoemd: Microsoft. Redmond gooit het over een andere boeg en paait OpenAI met centen. Een initiële investering van 1 miljard dollar werd dit jaar uitgebreid met nog eens tien miljard dollar. Microsoft bezit nu 49 procent van de aandelen.

Dankzij die investeringen krijgt Microsoft exclusieve voorrang op de technologie van OpenAI en daar maakt het handig gebruik van. Met Bing Chat en later Copilot werpt Microsoft zich als een serieuze uitdager in de AI-industrie op. Dat zorgt soms ook wel voor spanningen met OpenAI, dat tegelijkertijd een partner en een concurrent is.

De onrust bij OpenAI kwam Microsoft wat dat betreft niet slecht uit. Ook Microsoft koos onmiddellijk partij voor Sam Altman en bood hem eerst een job aan, om nadien geen strobreed in de weg te leggen voor zijn terugkeer. Welke rol Microsoft daarin gespeeld heeft zullen we nooit officieel weten, maar het gegeven dat het nu een zitje in het bestuur heeft gekregen, doet vermoeden dat Microsoft meer dan een gulle sponsor is. Een evolutie die regulatoren met een schuin oog zullen bekijken.

Spelbreker Europa

Het is de keerzijde van het succes voor OpenAI: de publieke aandacht betekent ook dat het bedrijf vaker in het vizier van beleidsmakers en regulatoren zal komen. Dat heeft OpenAI in 2023 al meermaals moeten vaststellen. Er werden robbertjes uitgevochten met Europese landen rond de GDPR-wet. ChatGPT kan namelijk ook persoonlijke vragen over je beantwoorden, maar die informatie is niet altijd correct. Dat je als gebruiker weinig controle hebt over die info, zint privacyregulatoren niet.

Altman heeft zich ook openlijk uitgesproken tegen de aanstaande AI Act. Die zal ChatGPT mogelijk als een ‘hoogrisico’-systeem labelen en aan strengere regulering onderwerpen. OpenAI zal onder meer transparanter moeten zijn over hoe het data verzamelt en gebruikt om modellen te trainen. Altman vindt die voorwaarden technisch onhaalbaar en heeft zelfs al gedreigd met een vertrek uit Europa. Het doet ons denken aan de vele dreigementen van Zuckerberg om Facebook en Instagram stop te zetten in Europa omdat de privacywetgeving niet naar zijn zin is. Uiteindelijk zal OpenAI, net als Meta, tot de conclusie moeten komen dat het niet boven de regels staat.

Ook in eigen land staan er tegenstanders op. OpenAI ontving als laattijdig kerstcadeau een aanklacht van de krant New York Times wegens het schenden van auteursrechten. Daarmee is het niet de eerste AI-tool die daarvoor in de problemen komt. Dergelijke aanklachten komen voort uit het feit dat bedrijven als OpenAI het internet hebben afgeschraapt om voldoende data te bekomen om modellen te trainen. Dat daarbij content gebruikt is die auteursrechtelijk beschermd is, is een vervelende nagedachte waar het nu mee geconfronteerd wordt.

Uiteindelijk zal OpenAI, net als Meta, tot de conclusie moeten komen dat het niet boven de regels staat.

Is de wereld klaar voor generatieve AI?

Het doet de vraag rijzen: is de wereld wel klaar voor generatieve AI? Er wordt heel veel gesproken over hoe generatieve AI ons werk en persoonlijke leven beter zal maken. Generatieve AI kan veel routinetaken uit onze handen nemen zodat we meer tijd kunnen vrijmaken voor creatief werk dat ons als mens onderscheidt, klinkt het. Tegelijkertijd blijft generatieve AI voor vele vragen zorgen.

Dataprivacy staat daarbij met stip op nummer één. Bedrijven staan niet te springen om hun bedrijfsgeheimen te delen met ChatGPT, wat er toe leidt dat het gebruik van de chatbot soms ingeperkt tot helemaal verboden wordt. Daarnaast is niet iedereen happig om ChatGPT als collega te verwelkomen, uit vrees dat de chatbot de taken ooit volledig zal kunnen overnemen. Dat AI nog lang niet geïntegreerd is op de werkvloer, blijkt uit een recente rondvraag van Deloitte: amper zeven procent van Belgische bevolking maakt gebruik van AI-tools op de werkvloer.

Hoe de generatieve AI-hype zal evolueren, belooft nu al de technologievraag van 2024 te worden. Op de Gartner-adoptiecyclus zitten we nu in de hypefase: er wordt volop geëxperimenteerd, maar van bredere integratie is nog geen sprake. Die moet nu in 2024 volgen. In deze fase zal generatieve AI zijn mooie beloftes moeten waarmaken, of de interesse zal snel weer afnemen. Welke weg bewandelt generatieve AI? Het lot van OpenAI hangt er mee aan vast.