Wie werkt achter de computer komt automatisch in contact met blauw licht. Volgens verkopers kan dat hoofdpijn en pijnlijke ogen veroorzaken en ook onze slaap zou eronder lijden. Zij prijzen daaropvolgend de blauwlichtfilter aan als een totaaloplossing die al deze problemen van de baan veegt. Wordt dat verhaal bevestigd door wetenschappers en hun onderzoeken?
Een goede nachtrust is een belangrijke basis om goed de dag door te komen zonder vermoeide ogen en hoofdpijn. Op vlak van een gezond slaapritme kan blauw licht wel degelijk roet in het eten gooien volgens Jan Van Bouwel, Disciplineverantwoordelijke Arbeidshygiëne bij Idewe: “Blauw licht verstoort ons bioritme.”
“Door de korte golflengte van de lichtstralen prikkelt het de fotoreceptoren en stimuleert het de pupilreflex. Daardoor vertraagt de productie van melatonine, een hormoon dat ons moe maakt. Vooral wie gevoelig is voor licht, valt dan moeilijker in slaap.”
Hij verklaart dat blauw licht oorspronkelijk enkel afkomstig was van de zon. Het houdt mensen overdag wakker, maar artificieel blauw licht kan tegenwoordig ook van pas komen bij werknemers in de avond- of nachtploeg. De uitleg van Van Bouwel steunt op wetenschappelijk onderzoek van universitaire instellingen zoals dat van de Harvard Medical School.
Ondanks die bevindingen ligt het volledig aan jezelf of je het toelaat dat blauw licht je wakker houdt ’s nachts. Het blauwe licht kan werknemers energiek houden, maar met normale kantooruren is dat effect al lang uitgewerkt in de avond. Wat je net voor het slapengaan doet, kan wel een impact hebben op je slaapritme als je daar gevoelig voor bent.
Verdeelde wetenschappelijke wereld
Als we verder duiken in onderzoeken naar blauw licht dan is het helemaal niet zo overduidelijk wat het effect op ons slaapritme is. Volgens onderzoekers aan de University of Manchester is het namelijk perfect mogelijk dat blauw licht in de avond er net voor zorgt dat we beter in slaap vallen.
Voor gele en blauwe lichtspots gingen zij na wat de impact op bewegingsactiviteit was. Geel licht bleek meer activiteit te creëren dan blauw licht. Dat is volgens de onderzoekers logisch doordat warm, helder licht ons doet geloven dat het dag is. Als dat zo zou zijn, hebben blauwlichtfilters net het tegenovergestelde effect.
Alleen is het niet duidelijk wat dit onderzoek zegt over de impact van blauw licht op mensen. De onderzoekers kozen namelijk muizen als proefdieren en van nature zijn muizen nachtdieren. De criteria om onderzoek bij mensen door te voeren, liggen hoger. Door de verrassende resultaten is het niet ondenkbaar dat in de toekomst hetzelfde onderzoek wordt uitgevoerd bij mensen.
Wit licht met een blauwe toon bleek de oplettendheid en het welzijn van de werknemers te verhogen volgens een studie uit 2008.
Al zijn de onderzoekers van Manchester niet de enige die stellen dat blauw licht net positieve effecten kan hebben. In 2008 was er al een onderzoek naar het effect van een toegevoegde blauwe toon aan wit licht op kantoorwerkers. De toevoeging van de blauwe toon bleek de oplettendheid en het welzijn van de werknemers te verhogen. Het nam bovendien avondvermoeidheid weg.
Blauw licht is dus duidelijk nog voer voor verder onderzoek. Momenteel gaan veel experten ervanuit dat het een effect heeft op ons slaapritme, maar toekomstig onderzoek zou dat beeld volledig in de war kunnen schoppen.
Computer vision syndrome
Zelfs als blauw licht een effect kan hebben op het slaapritme, ondervindt lang niet iedereen er last van en lijdt het slaapritme niet onder overdag werken voor een beeldscherm. Al houden de onderzoeken naar de effecten van blauw licht daar niet op. Onderzoekers steken namelijk uren werk in onderzoek naar het computer vision syndrome.
De term duidt het complexe oogongemak en aan dat geassocieerd wordt met langdurige blootstelling aan digitale schermen. Het syndroom is te herkennen aan oogvermoeidheid, irritatie van de ogen, rood netvlies, wazig zicht en dubbelzicht.
Wereldwijd zijn er zo’n 70 miljoen mensen gevoelig voor het computer vision syndrome, stelt een onderzoek uit 2021. Een experiment uit 2020 wijst uit welke factoren invloed hebben op het uitlokken van lichamelijke gevolgen. Zo zijn werknemers die dagelijks meer dan vier uur achter de computer doorbrengen, die een bril of lenzen dragen en dichter dan 50 centimeter bij het scherm zitten, gevoeliger. De groep met het syndroom gaf voornamelijk aan last te hebben van jeukende ogen (56%), wazig zicht (54%) en hoofdpijn (54%).
David Ramsay, arts in oogziekten met een specialisatie in het netvlies, beweert openlijk dat blauw licht in ieder geval geen langdurige invloed heeft op eender welk onderdeel van het oog. Zijn tekst werd online gepubliceerd door de Harvard Medical School.
Hij legt uit waarom er in de (medische) wereld angst bestaat over blauw licht: “Blauw licht is zorgwekkend omdat het meer energie per foton licht heeft dan andere kleuren in het zichtbare spectrum, dus groen of rood licht. Blauw licht, bij voldoende hoge dosering, veroorzaakt daarom meer schade wanneer het door verschillende cellen in ons lichaam wordt geabsorbeerd.”
Lichtbronnen als smartphones en laptops verbleken in vergelijking met de zon
David Ramsay, arts in oogziekten met een specialisatie in het netvlies
Het gevaar wordt alleen bij kantoorelektronica zoals computers en smartphones geweken. Dat komt doordat deze schermen slechts een lage hoeveelheid licht uitstralen. De maximale helderheid wordt voor elektronische apparaten uitgedrukt in cd/m², wat staat voor candelas per vierkante meter. De maatstaf geeft aan hoeveel kaarsen per vierkante meter nodig zijn om een gegeven helderheid te krijgen.
De Motorola Edge 30 Pro heeft bijvoorbeeld een maximale helderheid van 463 cd/m², zeer gelijkaardig als de Find X5 Pro van Oppo (460 cd/m²). Bij de meeste laptopmodellen ligt die helderheid niet veel hoger, de Creator Z16 van MSI komt bijvoorbeeld uit op een helderheid van 490 cd/m². Een veel lagere helderheid is zelfs ook niet zo verrassend, de Tecra A40-J van Dynabook klokt bijvoorbeeld af op 241 cd/m². “Lichtbronnen als smartphones en laptops verbleken echter in vergelijking met de zon”, schrijft Ramsay. Op een zonnige middag is de zon goed voor een helderheid van ongeveer 16 miljard cd/m².
Commerciële praatjes
De gevolgen van blauw licht bij personen met het computer vision syndrome houden dus maar even aan. Als je hoofdpijn of pijnlijke ogen ervaart in de namiddag, heb je er natuurlijk niets aan om te weten dat er op lange termijn in ieder geval geen gevolgen zijn. De pijn is er op dat moment en medicijnen worden door adverteerders voorgeschreven in de vorm van blauwlichtfilters. Maar heeft het ook bewezen nut en is het dus een goed idee om voor deze filters je portemonnee te trekken?
Onderzoek naar deze hulpmiddelen uit 2019 toont al aan dat er geen bewijs is dat eender wie baat zou hebben bij glazen die blauw licht blokkeren. Hoofdpijn, geïrriteerde en vermoeide ogen waren niet minder voorkomend bij personen die met een blauwe licht filter lazen, dan bij personen die zonder filter lazen. Een experiment uit 2021 nam ook de proef op de som. De onderzoekers creëerden één groep waarin mensen werkten met normale glazen en een andere met filterende glazen. De onderzoekers kwamen ook hier tot de conclusie dat de filterende glazen geen soelaas brachten voor oogklachten.
Hoewel adverteerders graag brillen of andere hulpmiddelen aanprijzen die blauw licht filteren, ontbreekt het bewijs dat deze producten enig nut hebben. In aankondigingen van nieuwe laptops en schermen komen we zelf ook regelmatig tegen dat een blauwlichtfilter werd ingebouwd, inclusief uitleg over welke geweldige voordelen dat heeft voor werknemers. De wetenschappelijke wereld geeft toch een ander beeld.
Ben je niet te overtuigen dat blauwlichtfilters geen effect hebben, dan is er software zoals f.lux voorhanden die gratis een filter op je laptop of beeldscherm voor je inbouwt. Verschillende besturingssystemen bouwden de filter ook in, onder de term ‘nachtlamp’ of ‘night shift’. Op die manier verlies je in ieder geval geen geld aan de sluwe verkooptechnieken.