Volgens onderzoek bij Belgische werknemers, uitgevoerd in opdracht van Salesforce, denkt de meerderheid van de Belgische werknemers dat binnen vijf jaar al meer digitale vaardigheden zullen nodig hebben dan vandaag. Het ontbreekt echter aan opleidingsmogelijkheden maar ook duidelijkheid. Om welke vaardigheden gaat het immers, en hoe bemachtig je die?
De werkende Belg vreest niet de juiste digitale skills te bezitten om zijn job naar behoren uit te voeren binnen vijf jaar. Volgens onderzoek van iVox, uitgevoerd bij duizend werkende Belgen in opdracht van Salesforce, verwacht 66 procent dat zijn of haar huidige vaardigheden binnenkort al tekort zullen schieten. De focus ligt daarbij op de capaciteit om digitale apparaten te gebruiken, applicaties in te zetten of informatie te beheren. Drie op de tien vreest geen toegang te hebben tot de juiste opleidingsmogelijkheden om zich efficiënt bij te scholen.
Wat zijn digitale vaardigheden?
Volgens Saskia Van Uffelen, Digital Champion voor de Belgische Digital Agenda, schuilt een eerste probleem in de definitie van digitale vaardigheden. “Het gaat niet enkel over technologie”, zegt ze in een rondetafelgesprek naar aanleiding van de onderzoeksresultaten. “De wereld is veranderd. Ieder bedrijf wordt een technologiebedrijf en concurrentie komt niet meer uit klassieke sectoren. Het wordt belangrijk om over sectoren heen te kijken. We moeten nieuwe dingen leren en nieuwe oplossingen definiëren over bestaande disciplines. Verder moet je in staat zijn om mensen van achter een scherm te inspireren. Mensen kijken te specifiek naar bepaalde technologie en missen het volledige plaatje. De belangrijkste digitale skill is inzien hoe de maatschappij is veranderd.”
lees ook
Vergadering in het metaversum: op bezoek in de digitale Salesforce Tower
Vicky Van Bouwel, Director Faculty Management en IT bij Karel de Grote-Hogeschool, bevestigt. “Een groeimindset, gecombineerd met de capaciteit om agility te leren, dat is de sleutel. Als je weet hoe de wereld en jobs veranderen, dan kan je alles leren.”
Volgens Lien Ceulemans, Country Leader bij Salesforce Belux is er niet één ervaringskloof, maar gaat het om een veelvoud aan vaardigheden die verschillen van omgeving en bedrijf. “Als onderneming moeten we mensen helpen om digitale skills te leren.” Daarbij is het opnieuw belangrijk om met de juiste mindset naar uitdagingen te kijken en je niet blind te staren op deze of gene technologie.
Wie voorziet de opleidingen?
Een leergierige ingesteldheid en een begrip van een veranderende wereld brengen je natuurlijk maar tot op een bepaald punt. Daarna moet je effectief nieuwe vaardigheden leren, en daar knelt het schoentje. Drie op de vijf Belgen verwacht dat hun werkgever hen voorbereidt op de jobs van de toekomst, terwijl een kwart vindt dat ook IT-bedrijven hun steentje moeten bijdragen.
Ceulemans, Van Bouwel en Van Uffelen zijn het erover eens dat er een rol weggelegd is voor bedrijven om samen met het onderwijs en de overheid opleidingstrajecten te voorzien en toegankelijk te maken. “We hebben nood aan programma’s voor sociaaleconomisch zwakkeren”, vindt van Bouwel, al wil ze de verantwoordelijkheid niet exclusief buiten de werknemer leggen. “Wie aan zichzelf wil werken, zal geen probleem hebben in de toekomst. Het initiatief moet bij de mensen zelf starten.”
Van Uffelen merkt op dat er structureel nog wel het één en ander scheelt in ons land. “Mensen ontslaan is vandaag in de boekhouding een investering op de lange termijn voor een onderneming en dus aantrekkelijk. Hetzelfde bedrag investeren om mensen een opleiding te geven, is een investering die je de maand zelf moet inbrengen en zo voor slechte resultaten zorgt.”
Ze vreest dat het huidige fiscale regime het interessanter maakt voor bedrijven om personeel zonder de juiste skills aan de kant te schuiven, waarna mensen elders nieuwe vaardigheden moeten opdoen. “Investeren in opleiding moet boekhoudkundig hetzelfde zijn als ontslag. Dan zal je een drastisch verschil zien”, voorspelt ze.
Motivatie en cultuur
Zelfs met de juiste opleidingen binnen het handbereik van de juiste mensen blijft er een belangrijke horde te overwinnen. Mensen moeten immers de motivatie voelen om de opleidingen te volgen. Heel wat werkkrachten hebben hun diploma gehaald en zijn dan in hun job gestapt. Het leren was afgerond, het werken begonnen. Die aanpak werkt niet meer vandaag. Bijleren moet op permanente basis gebeuren.
Als je mensen verplicht om iets te doen, dan willen ze het niet meer.
Lien Ceulemans, Country Leader Salesforce Belux
“Je kan werknemers daartoe niet verplichten”, weet Ceulemans. “Als je mensen verplicht om iets te doen, dan willen ze het niet meer. Er is intrinsieke motivatie nodig.” Die komt volgens de panelleden van de juiste cultuur.
“Die moet je kweken”, valt Van Uffelen bij. “Je kan je bedrijfsobjectieven niet behalen zonder cultuur. Mensen veranderen echter niet zo snel. Wie de cultuur in zijn of haar organisatie wil veranderen, mag al snel drie tot vijf jaar rekenen.”
In een ideale wereld heerst er een cultuur van permanent bijleren, zijn relevante opleidingen in samenwerking met bedrijven beschikbaar en is het voor organisaties interessanter om bestaande profielen te herscholen in plaats van ontslaan. Ceulemans pleit dat bedrijven mensen aannemen op basis van hun mentaliteit en potentieel en niet de skills die ze al hebben. Die kunnen ze immers leren.
AI: geen boze boeman maar een brave hulp
De vraag is maar of al het bovenstaande zal volstaan. “Tegen 2030 worden we geconfronteerd met een half miljoen vacatures waarvoor geen gekwalificeerd personeel bestaat”, voorspelt Van Uffelen. “We moeten meer automatiseren zodat er werkkrachten vrijkomen.”
Die automatisering gebeurt met de hulp van moderne tools zoals RPA, gesteund door AI en machine learning. Helaas heeft dergelijke technologie bij het brede publiek niet altijd een goede naam. “Mensen zijn bang voor hun job”, beseft Van Uffelen, “terwijl AI geen boosdoener hoeft te zijn maar net kan helpen.” Twee op de vijf Belgen vreest volgens het onderzoek dat AI hun job kan overnemen, terwijl die technologie mensen niet moet vervangen maar ondersteunen.
Mensen moeten de basisprincipes van AI beter begrijpen.
Saskia Van Uffelen, Digital Champion
Er scheelt volgens Ceulemans, Van Uffelen en Van Bouwel nog heel wat aan de perceptie van moderne technologie. “Mensen moeten de basisprincipes van bijvoorbeeld AI beter begrijpen”, denkt Van Uffelen. “We moeten niet alleen negatieve maar ook positieve verhalen vertellen. Een onbegrip van hoe de moderne digitale wereld in elkaar zit, leidt zo tot angst maar kan ook gevaarlijk zijn. “Phishing is gebaseerd op de veronderstelling dat de ontvanger de basiselementen van een verbonden wereld niet voldoende begrijpt”, illustreert ze.
“Werknemers moeten de meerwaarde van digitale tools in hun dagelijks functioneren leren begrijpen”, laat Karen Boers van BeCode in een statement weten. “Bovendien onderschatten heel wat medewerkers hun eigen potentieel op het gebied van digitale tools.”
Er is in ieder geval veel werk aan de winkel. Het onderzoek toont aan dat werknemers meer verwachten van werkgevers, IT-bedrijven en de overheid, terwijl er omgekeerd een aangepaste mindset nodig is bij mensen zelf. Liergierig blijven is de sleutel. We moeten collectief niet lanterfanten.
Daar biedt het huidige klimaat een opportuniteit. Van Bouwel: “Crisissen helpen. Alles moet sneller gaan, waardoor we barrières verlagen en merken dat het allemaal toch zo moeilijk niet is.” Het huidige momentum niet verliezen is de boodschap. “We moeten de dingen nu doen”, besluit Ceulemans.