Nu 5G stilaan wordt uitgerold in België, blijven de vragen rond de gevaren van het nieuwe mobiele internet zo goed als onbeantwoord. Is de bezorgdheid van tegenstanders gebaseerd op feiten of fictie? We zetten voor jou alle info op een rij en gaan in gesprek met Sciensano.
Momenteel zijn gsm-operatoren in België bezig met het testen van industriële 5G-netwerken, denk maar aan de Antwerpse haven. In een aantal gemeenten werd 5G ‘light’ reeds uitgerold, dat gebruik maakt van de 3G-frequentieband. Hiervoor kreeg Proximus voorlopige gebruikersrechten toegekend van het BIPT, gezien de politieke onenigheid over de verdeling van de 5G-inkomsten. Het blijft op dit moment wachten op de officiële veiling van de definitieve licenties door de Federale Overheid. Citymesh die als vierde telecomprovider op de consumentenmarkt doelt, heeft zo’n 5G-licentie al in zijn bezit.
lees ook
5G in België loopt binnenkort 2 jaar achter op Europa
Wat is 5G precies?
Frequentiebanden
Het 5G-netwerk is een cellulair netwerk net zoals de welbekende 3G- en 4G-netwerken. Seppe Segers, wetenschappelijk medewerker op de dienst Risico- en gezondheidsimpactevaluatie bij Sciensano, geeft aan dat het grootste verschil in de frequentiebanden zit. 4G maakt namelijk gebruik van 900 MHz en 2,1 GHz, terwijl de frequenties van 5G-netwerken 700 MHz, 3,5 GHz en 26 GHz zijn. In België wordt het gebruik van de hogere 26 GHz-frequentieband echter nog niet toegestaan. Er is namelijk onvoldoende bewijsmateriaal om een uitspraak te doen over de gezondheidsrisico’s ervan.
Slimme antennes
Een cellulair netwerk maakt via een zendmast een mobiele verbinding tussen toestellen mogelijk, voor een beperkt gebied. 4G-netwerken stralen in alle richtingen via grotere, centrale masten op een grote oppervlakte. 5G daarentegen werkt op een kleinere oppervlakte voor de hoogste frequenties en heeft daarom meer masten en antennes nodig.
Via beamforming kan zo’n slimme antenne een straal zelfs heel specifiek naar een toestel richten, enkel wanneer het actief is. Deze methode om meer dan één datasignaal tegelijk te versturen en te ontvangen over één kanaal wordt ook wel Massive MIMO (Multiple Input en Multiple Output) genoemd.
Millimetergolven en small cells
Daarnaast zijn er de millimetergolven of mmWaves met een zeer hoge frequentie, tussen de 30 en 300 GHz. Deze stralen bevatten erg veel data maar reiken niet zo ver. Momenteel zijn de millimetergolven echter nog niet in gebruik voor 5G in Europa en is het onderzoek hierrond schaars.
Verder kijken we naar de small cells: kleine basisstations die operatoren in grote steden willen verspreiden. Deze brengen de verbinding dichter bij de gebruiker, wat belangrijk kan zijn wanneer we toch gebruik gaan maken van hogere frequenties. Deze small cells zullen voor meer stralingsbronnen zorgen, maar het totale stralingsniveau kan er wel door afnemen. Je hoeft namelijk niet meer zoveel vermogen uit te sturen voor een goede verbinding dankzij de nieuwe technologie.
Snel en stabiel
5G-netwerken kennen een maximale snelheid van 10 gigabit per seconde, wat veel sneller is dan hun voorganger. Ook de tijd die een signaal nodig heeft om een toestel te bereiken is beperkt tot minder dan 1 milliseconde. Dat betekent dat je een film van twee uur kan downloaden in drie seconden, wat maar liefst zes minuten sneller is dan via een 4G-netwerk.
Om die topsnelheden te halen, moet de technologie echter nog verder ontwikkeld worden.
Netwerk slicing
Naast de versnelling van het netwerk, is stabiliteit en netwerk slicing ook een belangrijke factor. Een 5G-netwerk kan je virtueel in stukjes verdelen en zo elk stukje optimaliseren voor een bepaalde taak. Beide onderdelen bestaan dan virtueel naast elkaar op hetzelfde fysieke netwerk en kunnen geen hinder van elkaar ondervinden.
Op die manier kan er een netwerk gecreëerd worden speciaal voor hulpdiensten, zelfrijdende auto’s of zelfs voor het opereren van patiënten via een robot aan de andere kant van de wereld.
Wat nu met die 5G-straling?
Om de straling van 5G te begrijpen, moeten we eerst kijken naar het elektromagnetisch spectrum. Hierin onderscheiden we niet-ioniserende stralen en ioniserende stralen, afhankelijk van de frequentie van de elektromagnetische golven. Hoe lager de frequentie, hoe minder energie getransporteerd wordt en hoe minder kans om ionisatie van atomen uit te lokken.
Hoogspanningslijnen en radiogolven zitten eerder op lage frequenties, respectievelijk op 50 Hz en . tussen 87,5 en 108 MHz. Gsm-signalen zitten op frequenties van 700 MHz tot 2,6 GHz. Hogerop in het spectrum vind je infrarood licht vanaf 300 GHz en zichtbaar licht vanaf 400 THz. Daarboven heb je nog ultraviolet licht, zoals dat van een zonnebank, waarvan we weten dat het schadelijk is voor de gezondheid na langdurige blootstelling. Boven 1000 THz vind je ioniserende straling, denk maar aan UV-C, röntgenstraling en radioactieve stoffen.
Lichamelijk effect
Belangrijk om te weten is dat frequenties op verschillende manieren het lichaam binnendringen. 4G bevindt zich op het niet-ioniserende spectrum tussen 900 MHz en 2,1 GHz en de frequenties kunnen daardoor dieper in het lichaam doordringen. De lagere 5G-frequentie van 3,5 GHz sluit hier nauw bij aan.
De hoogste 5G-frequentie (26GHz) komt niet dieper dan de huid en kan daar opwarming veroorzaken. Teveel opwarming kan mogelijks schade berokkenen, maar 26 GHz zit nog altijd ver onder de 300 GHz die we kennen van infraroodstraling.
Stralingsnormen België
Tot enkele jaren geleden werd in ons land 20,58 volt per meter toegestaan. Intussen verschillen de richtlijnen per gewest. Vlaanderen houdt vast aan die 20,58V/m voor 900 MHz. Wanneer we naar frequenties tussen 2GHz en 10 GHz kijken, ligt de richtlijn op 30,7 volt per meter.
Per antenne geldt een limiet van 3V/m. In Wallonië geldt deze laatste regel ook, maar enkel op verblijfplaatsen. Denk maar aan woningen, kantoren, ziekenhuizen en sportcomplexen. Buitenruimtes zoals balkons tellen niet mee.
Brussel hanteert veel strengere normen met een limiet van 14,5 V/m – sinds juli dit jaar – voor het totaal van alle antennes. De straling van omroepen wordt echter niet meegerekend. Eerder had Brussel zelfs de striktste regelgeving van Europa met 6 V/m, wat vijftig keer lager is dan de aanbevelingen van de WHO. De veiligheidsrichtlijnen van de ICNIRP die Europa volgt, liggen ook een stuk hoger: 41 V/m voor 900 MHz, 58 V/m voor 1800 MHz en 61 V/m voor 2100 MHz.
Onderzoek naar de gezondheidsimpact van 5G
Naar de lagere frequentiebanden is volgens Sciensano-expert Seppe Segers al veel onderzoek gedaan. Gelijkaardige frequenties worden ook gebruikt in 4G-netwerken en Wifi (2,4 GHz en 5 GHz). Naar de 26 GHz-frequentieband moet nog meer onderzoek gedaan worden, gezien er tot nu toe nog niet voldoende resultaten zijn verschenen.
lees ook
Staar je niet blind op 5G: waarom het onbeminde Wifi 6 belangrijker is
Geen causaal verband
Op dit moment kunnen de onderzoeken geen causaal verband aantonen tussen lagere 5G-straling en gezondheidsproblemen onder de limieten van de ICNIRP en de WHO. Hier en daar zal je een verdwaalde studie vinden die bepaalde effecten aantoont, maar ‘the bigger picture’ mag je niet uit het oog verliezen. Elke studie heeft namelijk zijn beperkingen volgens Sciensano.
“Wanneer resultaten niet gerepliceerd kunnen worden in onafhankelijke labo’s, dan kan je weinig aantonen”, zegt Segers. Volgens hem moet je de hele wetenschappelijke bewijslast in rekening nemen wanneer je naar de gezondheidsimpact van een product kijkt.
Meta-analyses
Er bestaan meta-analyses en andere onderzoeksmethodes om de kwaliteit van een onderzoek te meten. Dankzij deze onderzoeken kan een objectieve evaluatie gemaakt worden of iets werkelijk schadelijk is of niet. Dat is heel tijdrovend en ingewikkeld werk, maar deze analyses bestaan zeker ook voor onderzoek naar radiofrequenties.
“Wetenschappers verwachten dat er geen specifieke gezondheidsrisico’s verbonden zijn aan de uitrol van 5G-netwerken”, zegt Segers.
Huidziekten
Hoewel er in veel onderzoeken gefocust wordt op de stralingseffecten van lagere frequenties op hersentumoren, blijkt de huid het meest blootgesteld te zijn aan hogere frequenties. “Hoe hoger de frequentie ligt, hoe lager de penetratiediepte”, volgens Segers. Je kan dit vergelijken met de hogere Wifi-frequentie van 5 GHz die wel sneller is, maar minder makkelijk door je muur kan.
Volgens Sciensano worden er nu al een aantal internationale onderzoeken gevoerd naar de effecten van 5G-straling op de huid bij een frequentie van 26 GHz. Het aantal papers dat hierover verschenen is, blijft tot nu toe relatief beperkt. Systemen die de blootstelling van 5G-straling nabootsen zijn dan ook moeilijk te verkrijgen, maar ze komen stilaan wel op de markt. Meer en meer labo’s bezitten ondertussen de capaciteit om zo’n onderzoek te starten volgens Sciensano.
De voordelen van 5G
In de eerste plaats is de snelheid en stabiliteit van 5G een gigantisch voordeel. De latency is lager, wat de reactiesnelheid tussen het uitzenden van een signaal en het ontvangen van een respons verhoogt. Ook zullen 5G-netwerken meer apparaten binnen eenzelfde perimeter kunnen ondersteunen. Waar 4G 100.000 apparaten per vierkante kilometer bereikt, kan 5G er één miljoen bereiken.
5G vergroot ook de capaciteit van het netwerk. Gelet op het verhoogde dataverbruik van mensen, is dat mooi meegenomen. 4G heeft namelijk maar een beperkte capaciteit in de data die het kan verspreiden. Daarnaast worden data sneller verstuurd dankzij de verbeterde technologie van de slimme antennes. Dat kan ook voor efficiënter energiegebruik zorgen.
Omdat 5G-beamforming er volgens Segers voor zorgt dat de connectie zich enkel tussen het toestel en de antenne bevindt, vermindert de verspreide blootstelling aan straling. Toch zullen 4G-netwerken nog niet meteen verdwijnen, wat dat laatste voordeel een beetje teniet doet.
Zoals we al eerder aangaven, zal 5G vooral een grote impact hebben op IoT-toepassingen: daar is namelijk een snelle dataoverdracht voor nodig. “Zelfrijdende auto’s worden zo een stuk veiliger gezien ze sneller reageren en smart cities kunnen verkeersstromen efficiënter regelen”, voegt Segers er nog aan toe.
lees ook
‘Doorbraak 5G in fabrieken en voertuigen blijft uit’
Conclusie
Wanneer je naar het elektromagnetisch spectrum kijkt, kan je moeilijk zeggen dat straling geen enkele impact heeft op ons lichaam. Het kan ons lichaam namelijk op verschillende manieren binnendringen. Of het dan ook werkelijk iets met onze gezondheid doet, is een andere vraag.
Wetenschappers zijn het er echter wel over eens dat er geen causaal verband is tussen gezondheidsproblemen en de lagere frequenties van 5G-netwerken. Naar de hogere 26 GHz-frequenties moet nog meer onderzoek gedaan worden.
Is 5G gevaarlijk of niet? Wetenschappers maken zich alleszins niet veel zorgen. Of de technologische voordelen jou helemaal kunnen overtuigen, mag je zelf beslissen.
lees ook