De meerderheid van de Vlamingen heeft geen fundamentele bezwaren tegen een vierde technologische revolutie, maar de desillusie in sociale media heeft het vertrouwen in nieuwe technologieën zoals AI, AR en VR geschaad. Dat blijkt uit de Digimeter 2018 van imec.
Vlaanderen is digitaal. Dat wijst de recentste Digimeter uit. Die jaarlijkse bevraging van imec bij de Vlaming over zijn houding tegenover technologie geeft aan dat amper twee procent van de Vlamingen geen digitale toestellen in huis heeft, en voor de meesten onder hen is dat een bewuste keuze. Met de komst van steeds gebruiksvriendelijkere smartphones zijn zelfs 65-plussers vandaag helemaal mee.
Nu technologieën zoals chatbots, spraakassistenten, kunstmatige intelligentie, AR en VR zich een weg naar het dagelijkse leven banen, is dat een goede zaak. Organisaties worden steeds digitaler, zowel intern als naar de consument toe, en de cijfers tonen aan dat die digitale transformatie een absolute must is.
Slecht eerste lief
Toch werpt de bevraging enkele belangrijke aandachtspunten op. Uit het onderzoek blijkt dat de snelle technologische ontwikkeling van de afgelopen jaren het vertrouwen van de consument heeft geschonden. Vooral sociale media spelen hier een belangrijke rol.
De technologische ontwikkeling van de afgelopen jaren heeft het vertrouwen van de consument geschonden.
“De consument is misschien iets te naïef en te enthousiast in de relatie met sociale media zoals Facebook gestapt”, verduidelijkt prof. dr. Lieven De Marez. “Schandalen met betrekking tot privacy, fake news en digitale verslaving hebben hem het afgelopen jaar doen wakker schieten.” Mensen zijn met andere woorden wantrouwig geworden tegenover digitale nieuwigheden onder invloed van onder andere de talrijke Facebook-schandalen. “Wie net bedrogen is door zijn eerste lief, zal de volgende niet even snel vol op de mond kussen”, aldus De Marez.
Dat betekent concreet dat tal van consumenten de manier waarop bedrijven met hun data omgaan hekelen. Ze zijn bovendien achterdochtig voor een te grote afhankelijkheid van technologie. Een gebrek aan transparantie, maar ook een gebrek aan kennis van de meest recente innovaties zorgt voor terughoudendheid.
Mensen en hokjes
Aan de hand van de Digimeter onderscheidt imec vijf categorieën van mensen. 21 procent van de Vlamingen kan je ‘passionate lovers’ noemen. Dat zijn de enthousiastelingen en de early adopters. Zij hebben nergens schrik van en omarmen nieuwe technologie zodra die er is. 18 procent is goed op de hoogte van wat er reilt en zeilt in technologieland, maar kiest ervoor afstand te nemen. De ‘happy singles’ noemt imec deze groep. De ‘distant acquaintances’ zijn de mensen die eigenlijk geen interesse hebben in technologie.
In het midden zit de grootste groep. 45 procent van de Vlamingen ziet wel voordelen in nieuwe technologie, maar ook nadelen. Voor 20 procent van hen wegen de voordelen door. Imec categoriseert ze als ‘close friend’: ondanks hun bezorgdheid gaan ze toch aan de slag met de nieuwste uitvindingen. 25 procent heeft een relatiestatus die ‘it’s complicated’ leest. Deze mensen hebben een knipperlichtrelatie met technologie. Ze neigen ernaar om afstand te nemen, deels onder invloed van de negatieve kanten zoals fake news en privacyproblemen, deels omdat ze onvoldoende op de hoogte zijn van wat bijvoorbeeld AI of VR nu precies inhouden.
Interne tweestrijd
De helft van de Vlamingen beleeft met andere woorden een interne tweestrijd, waarbij de voor- en nadelen van nieuwe technologieën voor hen met elkaar in conflict zijn. Het is die doelgroep, en dan vooral de mensen die naar het negatieve neigen, waar bedrijven zich op moeten focussen. Krijg je hen mee, dan is de digitaliseringstrein vertrokken. Schrik je hen af, dan hebben ze het potentieel om het hele land op de rem te doen staan.
De Digimeter concretiseert ook wat dat betekent. Denk bijvoorbeeld aan nieuwe businessmodellen in het kader van de deeleconomie, zoals Poppy, Scooty, Bird of Cambio. De passionate lovers en de close fiends zijn voornamelijk fan, maar team ‘it’s complicated’ moet er in de regel niets van weten. Hetzelfde geldt voor artificiële intelligentie, waar de kloof werkelijk gigantisch is. AI zal nochtans een belangrijke rol spelen in de economie van morgen, het kan niet de bedoeling zijn dat een groot deel van de mensen de technologie als een bedreiging ziet.
Vertrouwen en onderwijs
De bevraging reikt gelukkig ook oplossingen aan. Vertrouwen is opnieuw de sleutel. Veel mensen zijn het vertrouwen in de digitale praktijken van organisaties kwijt. 66 procent van alle ondervraagden vindt bijvoorbeeld dat bedrijven niet transparant zijn over de data die ze van hen bezitten. De GDPR heeft daar geen invloed op. De Marez: “De GDPR als wetgeving zit onder de motorkap. Dat je een organisatie kan aanschrijven en je data kan opvragen, is voor de doorsnee consument te veel werk.” Als organisatie is het daarom belangrijk om niet te stoppen bij GDPR-compliance. Er is een duidelijke vraag vanuit de consument voor praktische transparantie, die verder gaat dan wat de letter van de wet voorschrijft.
Er is een duidelijke vraag van de consument voor transparantie.
Een tweede luik is educatie. Uit de bevraging blijkt heel duidelijk dat niet iedereen mee is met nieuwe technologie. Opvallend hierbij is dat ouderen steeds meer vertrouwen krijgen, maar het procentuele aandeel van jongeren (tussen 16 en 24 jaar oud) dat aangeeft dat ze termen gelinkt aan digitale toepassingen verwarrend vinden, applicaties uit de weg gaan omdat ze ze niet kennen en vrezen dat ze fouten zullen maken, stijgt. Het idee dat de digital native per definitie helemaal mee is, lijkt hiermee ontkracht.
“Het onderwijs heeft hier een belangrijke taak”, beaamt De Marez. “De cijfers tonen aan dat het belangrijker dan ooit is om in te zetten op STEM-richtingen.” De Marez geeft aan dat we moeten oppassen voor een nieuwe digitale kloof, die deze keer niets meer met toegang of bezit van technologie te maken heeft.
Gerelateerd: 2 op 3 Belgische werknemers niet klaar voor digitale toekomst