Review: Microsoft Surface Book laptop – opvallende verschijning

Microsoft manifesteert zich de laatste jaren meer en meer als hardwarefabrikant, als we de mobiele divisie even buiten beschouwing laten. In de pc-divisie lijkt het bedrijf uit Redmond in ieder geval wel toekomst te zien, getuige de vier generaties Surface Pro die we inmiddels voorbij hebben zien komen, de Surface Hub, Surface Studio en de Surface Book (recent is er met de Surface Laptop nog een telg bijgekomen). De Surface Book hebben we de afgelopen weken gebruikt als primaire laptop. Hoe is deze toch wel enigszins merkwaardige combinatie van laptop en tablet ons bevallen? Je leest het in deze review.

Als je het hebt over de Microsoft Surface Book, gaat het eigenlijk niet over een product, maar over een complete lijn. Als je naar de betreffende pagina van de website van Microsoft gaat, zie je niet minder dan 13 verschillende modellen, die overigens wel met elkaar gemeen hebben dat ze een schermdiagonaal hebben van 13,5 inch. Vier ervan worden aangedreven door een Intel Core i5, de overige door een Core i7.

Verder zijn er modellen met en zonder een discrete GPU. Binnen de modellen met een discrete GPU is verder een onderverdeling te maken tussen de oude modellen met een Nvidia GeForce GT 940M en tussen de nieuwe met een GTX 965M. Om nog wat meer configuraties mogelijk te maken, zijn er ook nog eens verschillende hoeveelheden werkgeheugen (8 of 16 GB) en verschillende opslagcapaciteiten (256 GB, 512 GB of 1 TB) mogelijk.

Wij kregen van Microsoft de krachtigste versie van de Surface Book mee, die niet minder dan 3649 euro als adviesprijs op het prijskaartje heeft staan. Hij is voorzien van de Performance Base – de naam die Microsoft heeft gegeven aan de basis met daarin de GTX 965M – en verder 16 GB werkgeheugen, 1 TB opslag en een Intel Core i7-6600U.

Zowel de CPU als de GPU zijn dus van de vorige generatie, de zeer hoge prijs is in ieder geval niet te verantwoorden door te wijzen op het gebruik van de nieuwste hardware. Dit heeft er vooral mee te maken dat het algemene design van de Surface Book en de componenten waarop dit design is gebaseerd, al zo’n twee jaar oud is. Toen waren de componenten wel modern. De Performance Base is er natuurlijk wel iets later bijgekomen, maar ook daarvan zal de ontwikkeling een behoorlijke tijd geleden gestart zijn.

Het scherm dat Microsoft in de Surface Book heeft geplaatst zal ook ongetwijfeld een tijdje in ontwikkeling zijn geweest. Dat komt echter zeker niet gedateerd over. Zoals alle Surface-producten van Microsoft heeft ook deze een verhouding van 3:2, met een resolutie van 3000×2000 pixels. De schermdiagonaal van 13,5 inch betekent een pixeldichtheid van 267 ppi, iets waar je zeker mee kunt thuiskomen.

In wat volgt gaan we eens kijken of het apparaat desalniettemin zijn geld waard is, want CPU en GPU zijn natuurlijk niet de enige belangrijke onderdelen van een laptop.

Passen en meten, met een gat

Zonder meteen een verhitte discussie op te willen starten, kun je de Microsoft Surface Book wel een beetje vergelijken met de MacBooks van Apple. Microsoft heeft namelijk een product willen maken waarvan de hardware naadloos aansluit op de software. Dat is ook mogelijk, omdat het in het geval van de Surface Book eigenlijk alles zelf in de hand heeft. Zowel de hardware als de software worden door Microsoft zelf ontwikkeld. Dit soort precisiewerk zorgt ongetwijfeld ook voor een hogere prijs van de componenten en dus een hogere prijs voor het geheel.

Verwacht bij de Surface Book dan ook geen goede repairability, de behuizing zit potdicht. Het is niet de bedoeling om zaken zoals ssd’s of zelfs werkgeheugen zelf aan te passen. Het is dan ook zaak dat je vooraf goed bij jezelf te rade gaat welk model je nodig hebt. Upgraden achteraf kan alleen maar door er nog eentje te kopen, of je moet met iFixit als hulp het apparaat proberen open te maken.

In theorie biedt een volledig gesloten design zoals dat van de Surface Book ook zeker voordelen. Alles kan optimaal worden geplaatst, zodat er geen ruimte verloren gaat. Echt dun is de Surface Book overigens niet geworden, maar dat heeft met het scharnier te maken, dat ervoor zorgt dat er ruimte zit tussen de twee delen van de laptop. De Performance Base is verder bijna 2 mm dikker dan de basis van modellen zonder de GTX 965M, door de toevoeging van de GPU, een grotere accu en wellicht ook een tweede ventilator. Op het dikste punt is dat verschil in dikte van de base niet te zien, daar zijn beide versies 22,8 mm. Op het dunste punt, waar de twee helften elkaar wel raken, meten de twee versies respectievelijk 13 en 14,9 mm. Breedte en diepte zijn in alle gevallen hetzelfde: 31,2 cm x 23,3 cm.

Door al dat passen en meten heeft Microsoft met de Surface Book een laptop gemaakt die zich zonder twijfel kan meten met de best gebouwde exemplaren die wij ooit gezien hebben. De afwerking is van een zeer hoog niveau en de behuizing lekker stevig. Een aardig detail is dat de grille voor de ventilatie in de basis erg netjes is weggewerkt is. Hij blaast als het ware van achter de functietoetsen richting het scherm. Pas als je de ventilators zacht hoort zoemen en je op zoek gaat naar waar het geluid vandaan komt, zie je waar de lucht de behuizing kan verlaten.

Qua design is er echter een ding dat wel meteen duidelijk opvalt, namelijk het scharnier. Dat heeft wel iets weg van een horlogebandje en is duidelijk anders dan we gewend zijn op laptops. Als je het scherm opent, rolt het scharnier als het ware een beetje uit. Eenmaal open staat het scherm de lengte van het scharnier verder weg van de basis dan het geval was geweest bij een normaal scharnier. Dit betekent echter ook dat scherm en basis niet op elkaar aansluiten als je het scherm sluit. Het scharnier moet immers nog ‘opgerold’ worden.

Het scharnier zorgt ervoor dat de Surface Book net wat meer ruimte in beslag neemt in een tas dan een model met grofweg dezelfde diagonaal en een normaal scharnier. Daar komt bij dat de krachtigste versie die we hier bespreken door het gebruik van een dedicated GPU en een touchscreen met zo’n 1,7 kilogram vrij zwaar is. In ieder geval vergeleken met onze 14-inch HP EliteBook Folio 1040.

Knoppen en aansluitingen

Microsoft heeft uiteraard ook de nodige knoppen en aansluitingen aangebracht op de Surface Book. Kijken we eerst naar het tablet-gedeelte van deze 2-in-1, dan zien we daar de aan/uit-knop en de volumeknoppen. Ook is er een 3,5mm-hoofdtelefoonaansluiting aangebracht. Dat deze knoppen een aansluiting op de tablet zitten en niet op de basis, is op zich niet zo gek. Je kunt hem immers ook apart van de basis gebruiken. Dan moet je hem ook uit kunnen schakelen bijvoorbeeld.

Onderop de tablet zitten niet minder dan vijf aansluitingen waarmee de tablet verbinding maakt met de basis. Op zich is het niet zo gek dat het er behoorlijk wat zijn, want vrijwel alle techniek zit in de tablet. Aangezien er in de basis een accu, grafische kaart en de nodige aansluitingen zitten, moet er regelmatig heen en weer gecommuniceerd worden. Daarnaast zorgen meer aansluitingen ook ongetwijfeld voor een stabielere verbinding. Dat is natuurlijk ook niet onbelangrijk. En stevig is de verbinding tussen de twee delen zeker. Wij merkten eigenlijk geen verschil met een gewone laptop.

Het is overigens niet mogelijk om de tablet zomaar van de basis af te rukken. Daarvoor moet je net wat meer beleid gebruiken. Op het toetsenbord is een knop aangebracht die je enkele seconden ingedrukt moet houden. Je hoort dan een klik en kunt de tablet van de basis af pakken. Vervolgens kun je hem los van de basis gebruiken of er andersom terug opzetten. In dat laatste geval kun je hem als een soort tekentablet gebruiken met de meegeleverde capacitieve pen. De licht opstaande hoek die het scharnier creëert komt nu juist goed van pas.

Alle andere aansluitingen zitten in de basis. We tellen twee keer USB 3.0 en een SD-kaartlezer aan de linkerkant. Aan de rechterkant zit een Mini DisplayPort-aansluiting en de aansluiting voor het netsnoer. Dat laatste is voorzien van een magnetische bevestiging zoals je dat tot voor kort tegenkwam op MacBooks van Apple.

Opvallend voor een apparaat in deze prijsklasse is het ontbreken van USB Type-C. Op zich is dat niet zo heel gek, omdat de fundamenten van de Surface Book inmiddels al een paar jaar oud is. Toen was het helemaal nog niet zo gebruikelijk om de nieuwe aansluiting te gebruiken. Op de volgende pagina gaan we hier nog wat dieper op in.

Kijken we naar de eigenschappen die op de zakelijke markt belangrijk zijn, dan zien we dat er is voorzien in een TPM (Trusted Platform Module). Dit is een separate chip die extra beveiliging biedt. Je kunt daar bijvoorbeeld de pincode van je machine opslaan. Vergeleken met een wachtwoord, is dat een stuk veiliger, omdat het lokaal blijft. Je kunt een TPM verder ook nog gebruiken voor bijvoorbeeld het encrypten van schijfstations. De belangrijkste taak van een dergelijke module is het platform als geheel valideren tijdens het opstarten.

Wil je geen pincode of wachtwoord invoeren, dan kun je ook nog gebruikmaken van Windows Hello in combinatie met de ingebouwde Windows Hello-camera. Deze werkt erg snel, maar is wel afhankelijk van de lichtinval. In zeer fel verlichte omgevingen weigert hij nog weleens dienst.

De verbinding tussen basis en tablet

Nog even terug naar het ontbreken van de USB Type-C aansluiting. De vraag is of het erg is dat deze aansluiting ontbreekt. Aan de ene kant gaan we mee met een medewerker van Microsoft, die aangaf dat men liever aansluitingen op een apparaat aanbrengt die mensen ook daadwerkelijk gebruiken. Voor het aansluiten van zaken zoals externe opslagmedia, muizen en dergelijke zal nog vrijwel niemand behoefte hebben aan Type-C. Aan de andere kant biedt Type-C/Thunderbolt de nodige mogelijkheden als het gaat om het aansturen van hi-res monitoren. Wil je twee 4K-monitoren aansturen aan 60 fps, dan kan dat via de nieuwe aansluiting bijvoorbeeld. Niet dat dit nu zo’n veelvoorkomend scenario is, maar we kunnen ons voorstellen dat juist mensen die geïnteresseerd zijn in een high-end laptop zoals de Surface Book, ook de nodige andere zware hardware hebben.

Voor zover wij het hebben kunnen achterhalen, heeft Microsoft vooralsnog ook niet bijster veel keuze als het gaat om het type USB-aansluiting dat wordt aangebracht op de basis. Aangezien alle rekenkracht in de tablet zelf zit, speelt de connector tussen basis en tablet een cruciale rol. Kan die de mogelijkheden van Type-C niet aan, dan heeft het ook geen zin om een dergelijke aansluiting op de basis aan te brengen. Volgens onze informatie gaat de connector niet verder dan USB 3.0, dus een Type-C-aansluiting op de basis zou weinig uithalen.

We hebben Microsoft gevraagd of datgene wat we hierboven menen te weten, ook echt waar is. Daarop antwoordde het bedrijf het volgende (in het Engels):

We want people to love and trust their Surfaces. Consistency and quality of the experience is key to everything we do. When we feel that the broad USB-C experience – and ecosystem – is ready, we’ll look to incorporate into our family of devices.

Echt een duidelijk antwoord op de specifieke vraag is dit niet. De vraag is namelijk of de verbinding tussen tablet en basis niet verder gaat dan USB 3.0. Als we een beetje tussen de regels door lezen, dan lijkt het erop dat Type-C op geen enkele manier onderdeel is van het apparaat.

Als het gaat om de aansluitingen, valt ons tijdens het testen nog iets op. De dedicated GTX 965M die in de Performance Base zit wordt in eerste instantie niet herkend. In Apparaatbeheer is alleen de geïntegreerde Intel-graphics zichtbaar en er is ook geen software van Nvidia beschikbaar. Als we die proberen te installeren, dan krijgen we de melding dat er geen compatibele hardware gevonden is. Als we nog eens op de doos kijken, dan zouden we hier toch echt met het krachtigste model van doen moeten hebben, dus dit is een wat vreemde situatie.

Met wat hulp van Google komen we terecht bij de subreddit op Reddit.com die speciaal is gewijd aan de Surface-producten van Microsoft. Daar is iemand met precies hetzelfde probleem, alleen dan met een model uit de vorige generatie. Het is dus een issue dat al een tijdje speelt. Het ontkoppelen en weer koppelen van de tablet lost het probleem op. Als je het doet met het Apparaatbeheer open, zie je de tweede GPU (de GTX 965M) spontaan verschijnen op het moment dat je de twee delen weer aan elkaar koppelt.

Hoe vaak dit probleem voorkomt, is moeilijk te zeggen. Wij hebben het daarna niet meer gehad, maar wij hebben hem slechts een paar weken in gebruik gehad. Zeker gezien het feit dat dit al langere tijd een probleem is, had dit inmiddels al opgelost moeten zijn wat ons betreft. Of het moet natuurlijk vooralsnog niet opgelost kunnen worden. Dat zou het een nog iets vervelender probleem maken.

We hebben dit issue uiteraard ook voorgelegd bij Microsoft. Daar is men tot in de VS bezig geweest om het te reproduceren. Dat is echter niet gelukt. Het zou dus kunnen zijn dat dit een heel zeldzaam issue is, waar wij net per ongeluk tegenaan zijn gelopen. Naar eigen zeggen heeft Microsoft meerdere controles ingebouwd in het apparaat om ervoor te zorgen dat de GPU goed werkt.

Verschillende soorten invoer

De Microsoft Surface Book is op veel manieren te gebruiken. Er is voorzien in een touchscreen, je kunt natuurlijk gewoon toetsenbord en touchpad gebruiken en er wordt een Surface Pen meegeleverd.

Het gebruik van een touchscreen op een Windows-machine is op het eerste gezicht wellicht niet echt voor de hand liggend, in onze ervaring wen je er wel snel aan. Soms is het gewoon makkelijker om het scherm te gebruiken dan het touchpad of het toetsenbord. Bijvoorbeeld als je het apparaat op schoot hebt of op het bureau en je zit een lang artikel te lezen. Door het artikel scrollen werkt dan in onze ervaring prettiger dan de alternatieven via touchpad of toetsenbord. Een nadeel van het touchscreen is wel dat dit per definitie glanzend is, wat het in goed verlichte omgevingen soms tot een spiegel kan maken.

Over het toetsenbord kunnen we kort zijn. Dat is zonder twijfel het beste mobiele exemplaar waar wij de afgelopen jaren op getypt hebben. Het is heel stevig en de toetsaanslag is erg soepel. Waar je bij veel andere laptops af en toe het idee hebt dat je de toetsen in een spons drukt, is daar bij het toetsenbord van de Surface Book helemaal geen sprake van. Het touchpad is eveneens van een zeer goede kwaliteit en doet ons denken aan de eveneens glazen touchpads die Apple in bijvoorbeeld de MacBook en MacBook Pro stopt. Dat is zeker bedoeld als een compliment, aangezien je op dit vlak wat ons betreft niet beter kan krijgen dan wat er op de MacBooks wordt gebruikt.

Dan de pen. Na een periode van gewenning merkten wij in ieder geval dat we hem steeds vaker gingen gebruiken. Tijdens het browsen kun je hem gebruiken voor het scrollen door artikelen, je kunt er snel aantekeningen mee maken en bijvoorbeeld ook screenshots mee maken. Als je hem gebruikt om ook mee te schrijven, dan is het goed om te weten dat de Surface Book een uitstekende handpalm-/polsherkenning heeft. Dit houdt in dat hij de invoer van de pols/handpalm niet als zodanig herkent als je de pen aan het gebruiken bent.

Wat ontbreekt bij de Surface Pen is een manier om hem goed op te bergen. Er is geen uitsparing in de behuizing gemaakt of een lusje aangebracht. Wel kun je hem aan weerszijden van het scherm magnetisch bevestigen. Als je hem op deze manier opbergt, dan is de kans dat je de pen kwijtraakt of in ieder geval dat hij loslaat behoorlijk groot.

Benchmarks en accuduur

We hebben uiteraard ook de nodige benchmarks gedraaid op de Microsoft Surface Book. We vinden de PCMark-benchmark de belangrijkste, omdat die de werkelijkheid het best benadert. Hieronder zie je enkele scores van de Surface Book bij deze benchmark. Met name de hoge score bij de Storage-test valt op. Dit is onder andere dankzij de Samsung SM961 NVMe-SSD die in deze machine is gestopt.

Dan de grafische prestaties. Daarvan mag je gezien de Performance Base het nodige verwachten natuurlijk. De Surface Book stelt ook zeker niet teleur.

De Surface Book stelt eveneens niet teleur bij onze accutest. Hij kan met de beste mee.

Praktijkervaring

Benchmarks vertellen een deel van het verhaal, maar wij gebruiken een laptop toch altijd graag een tijdje alvorens we er echt een oordeel over kunnen vellen. Dat is dan noodzakelijkerwijs subjectief, maar aangezien wij hier behoorlijk wat modellen voorbij zien komen, kunnen we toch ook een goede vergelijking maken. Of jij als lezer dan uiteindelijk dezelfde mening bent toegedaan, is natuurlijk een andere zaak.

Wij kunnen op basis van onze ervaringen in ieder geval niet anders dan positief zijn over de Microsoft Surface Book. Met name het sublieme toetsenbord is een verademing als je gewend bent aan de tamelijk armoedige klaviertjes die je normaal gesproken aantreft op een laptop. Smetje is wat ons betreft wel het ontbreken van een Ctrl-toets aan de rechterkant. Wij gebruiken normaal gesproken namelijk vrijwel altijd die Ctrl-toets als we combinaties maken. Relatief gezien is het touchpad iets minder subliem dan het toetsenbord als we het vergelijken met wat we in de markt nog meer tegenkomen, maar ook dat hebben we met veel plezier gebruikt.

Ook het scherm is ons heel erg goed bevallen. De 3:2-verhouding zorgt voor lekker veel zogeheten real-estate, oftewel werkruimte. Het touchscreen werkt bij ons in ieder geval behoorlijk verslavend. Ook al gebruiken we normaal gesproken een laptop zonder touchscreen, het duurt maar een paar dagen voor we allerlei zaken via het touchscreen doen. Door lange documenten of lijsten scrollen, maar ook programma’s afsluiten, we reiken er automatisch voor naar het scherm. Let wel, dit geldt natuurlijk alleen maar als het scherm ook goed binnen handbereik is, bijvoorbeeld als we hem op schoot hebben.

Qua prestaties hebben we ook niets te klagen gehad. We hebben soms wel 50 of 60 processen naast elkaar draaien. Dit kunnen verschillende programma’s zijn, maar ook heel erg veel tabbladen van een browser. We hebben de Surface Book niet echt op een hapering kunnen betrappen. Foto’s bewerken gaat ook uitermate soepel. Ook de meeste games die je in de Store kunt vinden, zouden geen probleem op moeten leveren (althans, als de dedicated GPU wordt herkend). Een racegame zoals Forza Horizon is uitstekend speelbaar. De GTX 965M is natuurlijk niet de krachtigste GPU die je kunt kopen, dus je moet er wel rekening mee houden dat je af en toe de kwaliteitsinstellingen iets onder maximaal moet zetten.

Surface Pen en convertible eigenschappen

De Surface Pen hebben wij eerlijk gezegd niet zo heel veel gebruikt. Deels zal dit liggen aan de manier waarop wij de laptop gebruiken. Wij schetsen eigenlijk nooit en notities maken we toch liever met behulp van het toetsenbord. Het heeft er ook ongetwijfeld mee te maken dat we de pen zelden bij de hand hebben. Als je de Surface Book in je tas doet, kan de pen er vaak niet magnetisch aan vast blijven zitten. Die stop je dan dus ergens anders. Verder vergt de pen ook de nodige gewenning. Je kan er behoorlijk veel mee, maar dat is niet altijd meteen duidelijk.

Wat geldt voor de Surface Pen, geldt eigenlijk ook voor het loskoppelen en het los gebruiken of omgekeerd terug plaatsen van het scherm. Dat hebben wij eigenlijk niet of nauwelijks gebruikt. Het formaat nodigt niet bepaald uit tot het gebruik als tablet, terwijl het omdraaien van het scherm alleen in zeer specifieke omstandigheden handig is. Bij dat laatste kun je denken aan het kijken van een film of spelen van een game in een vliegtuig. Daar heb je vaak niet de ruimte om het scherm ver genoeg uit te klappen bij gebruik als ‘gewone’ laptop. Het scherm omdraaien lost dit probleem dan op.

In het algemeen is de Microsoft Surface Book wat ons betreft wat minder geschikt voor gebruik op schoot. De tablet is door het aanbrengen van de aanraaklaag en de glasplaat die daarmee gepaard gaat erg zwaar. Het maakt het geheel wat topzwaar. De Surface Book valt zeker niet pardoes van je schoot, maar heeft wel duidelijk een eigen willetje als het gaat om hoe hij geplaatst wil worden.

Een tweede minpuntje van de Surface Book in de praktijk vinden we de Mini DisplayPort-aansluiting. We zijn op meerdere plaatsen geweest waar kabels met full-size stekkers (DisplayPort of HDMI) ruimschoots voorradig waren, maar waar we ons suf zochten naar een kabel met een Mini DisplayPort-aansluiting. We zouden je in ieder geval aanraden om altijd een dergelijk kabeltje op zak te hebben. Althans, als je regelmatig een verbinding wilt maken met een extern display. Een kleinere aansluiting mag er dan wat strakker uitzien, een full-size-aansluiting is praktischer. Daar lijkt ook voldoende plaats voor te zijn, als we afgaan op het formaat van de Surface Book.

Conclusie

Al met al hebben we onze weken met de Microsoft Surface Book zeker niet als een straf ervaren. Integendeel zelfs. Heel veel klopt aan deze laptop. Hij ziet er strak uit en weet op veel onderdelen te overtuigen. Het toetsenbord, het scherm, de algemene prestaties en niet te vergeten de accuduur, het is allemaal van een hoog tot zeer hoog niveau. Dat de interne hardware niet meer de nieuwste is, hebben wij eerlijk gezegd geen moment gemerkt. De pen en het feit dat je tablet en basis los kunt halen van elkaar, zal voor sommige gebruikers een welkome extra zijn. Voor wie dat eigenlijk niet nodig heeft, zit het ook niet in de weg. Zo is de verbinding tussen tablet en basis niet merkbaar minder stevig dan bij een gewone laptop.

Als we naar de wat minder geslaagde punten gaan kijken, dan zijn dat er onder de streep twee. Allereerst is het apparaat als geheel niet echt subtiel te noemen. Hij voelt groot en enigszins log aan. Voor een deel zal dit liggen aan de afwijkende schermverhouding, die voor een vorm zorgt die wat meer richting vierkant gaat. Het speciale scharnier zorgt daarnaast ook voor wat extra dikte van het apparaat. Tel hierbij het enigszins topzware tabletgedeelte op en je hebt echt wat in de tas zitten als je ermee op stap gaat.

Het tweede minpunt van de Microsoft Surface Book is de prijs. Voor ons model – de krachtigste van allemaal – moet je meer dan 3500 euro neertellen. Dat is een hele hoop geld. Je krijgt voor dat geld weliswaar een van de best gebouwde laptops die wij ooit hebben gezien, maar wel eentje met verouderde hardware. Voor dit soort bedragen verwachten wij eigenlijk gewoon een machine die volledig bij de tijd is. Hierbij maakt het niet uit of je het verschil tussen de generaties van de hardware nu wel of niet merkt.