Het Finse Swappie wil consumenten en bedrijven overtuigen dat een ‘refurbished’ smartphone een betere aankoop is dan een gloednieuw toestel. We kregen een exclusieve inkijk in hoe je oude iPhone nog een tweede leven kan krijgen.
Vraag aan onze lezers: waar heb je je huidige smartphone gekocht? We durven gokken dat het antwoord waarschijnlijk ‘in de winkel’ of ‘via mijn werkgever’ zal zijn. Daar wil Swappie graag verandering in brengen. Het Finse bedrijf verwelkomt voor het eerst de pers in zijn site te Tallinn. Die opende in 2021 en telt 420 werknemers.
Swappie begon in 2016 aan een duurzame kruistocht in de Europese smartphonemarkt om consumenten en bedrijven aan te sporen ‘refurbished’ iPhones te kopen. In 2022 belandden meer dan vijf miljard afgedankte smartphones op het elektronicakerkhof, berekende het WEEE. Minder dan twintig procent van die steeds groeiende berg elektronisch afval kan nog gerecycleerd worden. De smartphone-industrie is daarmee een grote leverancier van e-waste, om nog maar te zwijgen van de ecologische impact van het produceren van de vele miljarden toestellen voor commerciële verkoop.
Tallinn is niet alleen een interessante locatie omwille van de nabijheid van het hoofdkantoor in Helsinki. Het Estse klimaat blijkt een perfecte voedingsbodem te zijn voor start-ups en heeft ons al grote namen zoals Bolt en Skype geschonken. Na een korte taxirit die ons wegleidt van de charmante, historische binnenstad, komen we aan bij een doodgewoon uitziend bedrijvengebouw. Niets doet vermoeden dat achter deze muren duizenden iPhones onder handen worden genomen. Swappie bewaart graag een beetje privacy en daarom pronkt het liever niet met de bedrijfslogo’s en -kleuren aan de buitengevel.
Bij het bezoeken van een fabriek horen altijd de nodige veiligheidsprotocollen. Zo krijgen we de duidelijke instructies om enkel binnen de gele lijnen te blijven en vooral niets of niemand aan te raken tijdens de rondleiding. We trekken onze fluovest aan en zijn klaar om aan de tour te beginnen. Gids van dienst is Pavel Tšukrejev, de lokale sitemanager.
Niet zomaar tweedehands
Een groot misverstand over de term ‘refurbished’ is dat het wel eens over eenzelfde kam wordt geschoren als ‘tweedehands’. De iPhones die Swappie verkoopt, zijn niet te vergelijken met een toestel dat je via een tweedehandsmarktplaats van de hand probeert te doen, al dan niet met zichtbare sporen van gebruik.
Elke iPhone die Swappie binnenkrijgt, wordt aan een zorgvuldig en uitgebreid controleproces onderworpen zodat wanneer het toestel weer in de verkoop gaat, het er zo goed als nieuw uitziet. Die filosofie zit al van in het begin ingebakken. CEO Sami Marttinen richtte het bedrijf dan ook op nadat hij zelf een onaangename ervaring had met tweedehandsverkoop.
De rondleiding start in het warenhuis, waar alle iPhones die door consumenten worden ingeleverd terecht komen. Exacte aantallen over hoeveel smartphones er per dag, maand of jaar binnenkomen kan Tšukrejev niet geven, maar wel dat hij in zijn magazijn plaats heeft voor 35.000 toestellen. “We verwerken elk toestel dat hier binnenkomt. Is een toestel niet meer geschikt voor verkoop, zullen we nog zoveel mogelijk onderdelen recupereren voor reparaties. De niet-bruikbare componenten worden door een externe partner opgehaald voor recyclage”, zegt hij.
We vragen ons af hoe de medewerkers van Swappie het overzicht bewaren tussen het bos van iPhones. Het lijkt alsof de toestellen maar kriskras in de rekken geplaatst zijn. Maar er zit wel degelijk een structuur in de chaos zodat iedereen in de fabriek perfect weet welk toestel waar zit.
52 stappen
De trap naar de tweede verdieping brengt ons naar de kwaliteitsruimte. Hier begint het echte werk. Swappie heeft een controlecentrum in Leipzig om toestellen van consumenten te controleren, andere toestellen worden onmiddellijk naar Tallinn verscheept. De controles verlopen in verschillende fasen om te speuren naar zichtbare en niet-zichtbare mankementjes.
“Eerst gebeurt een visuele controle. Vervolgens wordt het toestel opnieuw geactiveerd en alle gegevens gewist, zodat geen sporen van de vorige eigenaar overblijven. Dan wordt er gezocht naar ‘verborgen gebreken’: dit proces alleen al bedraagt 52 stappen, die softwarematig verlopen onder een menselijk toeziend oog”, legt onze gids uit.
Een medewerker geeft ons met plezier een korte demonstratie. Aan een razendsnel tempo worden verschillende onderdelen van de iPhone getest: werkt de FaceID, zitten er dode pixels in het scherm, en ga maar verder. Het toestel dat voor ons ligt bleek enkel een batterijvervanging nodig te hebben. In dat geval verhuist het toestel naar de reparatieruimte.
Het valt ons op dat op ieder bureau in de verschillende ruimtes een elektrische tandenborstel staat. Dat heeft niets te maken met de hygiëne van de medewerkers, maar een tandenborstel blijkt het beste instrument te zijn om het smartphoneframe schoon te maken. Een tip die we je gratis en voor niets meegeven.
Met chirurgische precisie
Op de derde verdieping zijn we aanbeland in de reparatieruimte. Hier maakt Swappie onderscheid tussen ‘eenvoudige’ en ‘complexe’ reparaties. Tšukrejev: “Onder eenvoudige reparaties vallen ingrepen die eenvoudig met de hand en een schroevendraaier kunnen uitgevoerd worden.” We mogen live meemaken hoe een batterij vervangen wordt. De meest voorkomende ingrepen zijn, naast de batterij, herstellingen aan het display en de camera’s.
Sommige herstellingen vergen echter het zware geschut. We zien een iPhone op de operatietafel liggen. Er blijkt een probleem met de audiochip te zijn, vertelt de medewerker die de ingreep uitvoert. Met opperste concentratie en chirurgische precisie steekt hij een nieuwe chip in de smartphone. Het is meteen ook een ideale gelegenheid om de anatomie van de iPhone te zien. Een smartphone ‘refurbishen’ vereist een vaste hand, dat mag wel duidelijk zijn.
Na de reparatie zijn we bijna klaar. Bij Swappie doen ze hun werk graag grondig en dus is het opnieuw tijd voor een controle. Tšukrejev verduidelijkt: “Met de hulp van software wordt er gecontroleerd of de reparaties goed zijn uitgevoerd en of er toch geen mankementjes door de mazen van het net zijn geglipt. Is alles in orde bevonden, dan is de smartphone klaar voor verkoop, inclusief een meegeleverde oplader.”
Nu is dat nog een Lightning-kabel, maar binnenkort zullen dit naar de Europese richtlijnen USB-C-kabels moeten zijn. Een wijziging die Swappie toch de nodige logistieke kopzorgen bezorgt. De Europese Commissie houdt met hun voorstel te weinig rekening met de refurbished-markt, klinkt het.
Koop refurbished
Na het fabrieksbezoek verlaten we Tallinn om de ferry naar Helsinki te nemen. Hier ontmoeten we Emma Lehikoinen, Chief Operating Officer van het bedrijf. In het kantoorgebouw hangt een huiselijke sfeer, al is het grootste deel van de werknemers met zomervakantie. De werkruimtes zijn ingericht in Scandinavische stijl, inclusief een sauna, en zonder schoenen rondlopen op de werkvloer is niet ongewoon in Finland. Voor ons is het toch een primeur om iemand op locatie te interviewen op onze sokken.
Swappie verkocht sinds 2016 al een miljoen refurbished toestellen, een cijfer dat al wel een tijdje op de website staat. Huidige marktcijfers zijn dan ook eerder schaars, maar de toonaangevende marktanalysebureaus (zoals IDC) voorspellen wel unaniem dat de markt de komende jaren sterk zal groeien. Die groei wordt nu nog voornamelijk gestuwd door consumenten, al hoopt Lehikoinen dat ook de bedrijfswereld zal volgen:
“We zitten in een jonge markt. Er heerst nog een stigma rond refurbished smartphones dat ze van mindere kwaliteit zijn dan nieuwe toestellen. Kwaliteit staat voor ons voorop; dit mag geen excuus zijn om geen refurbished smartphones te kopen. Maar de early adopters kwamen wel degelijk uit de kmo-wereld. Bedrijven zoeken hoe ze hun IT kunnen verduurzamen.”
Voorlopig tref je nog uitsluitend iPhones aan in de fabrieken en winkels van Swappie. Of daar op termijn ook andere refurbished Apple-toestellen zoals iPads en Macbooks bijkomen, laat Lehikoinen nog in het midden. “Wij willen eerst honderd procent zeker zijn dat we de juiste kwaliteit kunnen bieden”, klinkt het tactische antwoord.
Ook de sprong naar Android staat nog niet op de korte termijnplanning. Lehikoinen: “De vraag naar refurbished Android-toestellen ligt op dit moment nog een stuk lager dan bij iPhones. Het Android-ecosysteem is ook veel complexer. Er zijn zoveel verschillende merken en modellen dat het moeilijker is om met een uitgebreid aanbod op de markt te komen.”
Op naar mainstream
Het gaat snel voor Swappie. Vorig jaar zamelde het bedrijf 108 miljoen euro in tijdens een kapitaalronde. Daarbovenop kreeg het nog eens de prestigieuze titel van ‘snelst groeiende Europese start-up’, uitgereikt door de Financial Times. De duurzame missie van het bedrijf is echter sinds dag één hetzelfde gebleven, vertelt Lehikoinen.
“Ons doel is om het kopen van refurbished elektronica mainstream te maken. In andere industrieën is dit al veel sterker ingeburgerd, kijk maar naar de auto-industrie. Wij willen consumenten ervan overtuigen dat ze hun oude toestellen terug in de markt kunnen brengen en daar zelfs nog een eerlijke prijs voor terugkrijgen. Die mentaliteitswijziging teweegbrengen is voor ons minstens even belangrijk als het aantal toestellen dat we terug kunnen verkopen”, besluit ze.
In een wereld waar duurzaamheid steeds hoger op de maatschappelijke agenda komt te staan, kan je oude iPhone nog een grote rol van betekenis spelen. Is jouw toestel stilaan aan vervanging toe? Gooi dit dan niet weg: Swappie maakt er graag nog iemand anders blij mee. Dat is niet alleen goed voor het klimaat, maak ook voor je portemonnee.