Intel voorziet vandaag tientallen verschillende processors voor laptops, allemaal met verschillende eigenschappen, snelheden en zelfs fabricagemethodes. Intussen is ook AMD terug actief op het strijdtoneel met processors die vaak even goed of zelfs beter zijn dan de exemplaren van Intel. De juiste CPU kiezen is al een tijdje veel meer dan Core i3, i5 of i7 tegenover elkaar zetten. In deze gids ontdek je waarom Core i5 soms beter is dan Core i3, waarom processors met bijna dezelfde naam toch totaal verschillend zijn, en waar AMD staat tegenover Intel.
Het processorlandschap is vandaag complexer dan ooit. Intel heeft niet alleen de logica in zijn naamgeving overboord gegooid, maar heel de interne werking van zijn processors veranderd. Moderne Intel-chips hebben twee types van rekenkernen aan boord: krachtige cores waarbij snelheid primeert, en zuinige cores voor minder intensief rekenwerk. Met complexe namen en een allegaartje van kernen onder de motorkap is het lastig om in één oogopslag te zien wat voor stuk hardware er precies onder de motorkap van een laptop zit.
AMD heeft van zijn kant een spectaculaire comeback gemaakt sinds de introductie van een splinternieuwe processor-architectuur in 2017. Intussen zijn AMD-chips soms zelfs geavanceerder dan die van marktleider Intel. Dat alles maakt het moeilijk om een keuze te maken tussen AMD of Intel.
In deze gids proberen we de voornaamste kenmerken van de modernste processors op een rijtje te zetten, zodat je een basis hebt die je kan gebruiken om een juiste beslissing te nemen. We focussen ons voor dit overzicht op laptopchips.
Kleiner is beter
In de mobiele wereld is efficiëntie essentieel. Hoe nauwkeuriger het productieproces (uitgedrukt in nanometers) dat gebruikt wordt om een chip te maken, hoe kleiner de transistors. Kleinere transistors zorgen voor betere prestaties aan een lager stroomverbruik, met als gevolg minder hittegeneratie in een chassis en een lager batterijverbruik.
lees ook
Wat je moet weten over processors en nanometers
Om een CPU te beoordelen, moet je dus enerzijds weten welk bakproces aan de basis ligt. Anderzijds zijn de basisspecificaties zoals het aantal kernen, het type kernen en multithreading allemaal van belang.
Intel Core
Intel is nog steeds marktleider in x86-processorland. Hoewel AMD zich in de schijnwerpers werkt en sterk aan marktaandeel wint, is de overmacht van team blauw enorm. Hoewel alsmaar meer laptops beschikbaar komen met AMD-optie, blijven Intel-chips de norm voor de meeste toestellen.
Desktop- en laptopcomponenten van Intel leven onder het Core-label. De recentste generatie van Intel Core-chips is de twaalfde. Onder die generatie stopt Intel voor laptops exclusief chips gebaseerd op het Alder Lake-platform. De processors gebruiken voor het eerst in de geschiedenis van Intel gebruik van verschillende types rekenkernen in één processor. Intel bakt de chips zelf met het Intel 7-bakproces. Dat 10 nm-proces is gelijkaardig aan maar op papier net iets minder efficiënt dan het 6 nm-proces dat TSMC gebruikt om de processors van AMD te bakken.
Generatiekwestie
Welke generatie een processor heeft, lees je eenvoudig in de eerste twee cijfers van het typenummer. Neem bijvoorbeeld de Intel Core i7-1255U of de Intel Core i5-12600HX. Vroeger kon je naar het duizendtal kijken, maar voor de twaalfde generatie gooide Intel die conventie overboord door de typenummers voor sommige chips opnieuw te verkorten. Op zich is het wel duidelijk dat de Core i7-1255U een chip van de twaalfde generatie is, en niet van de allereerste .
De Intel Core i7-11375H is zo duidelijk een processor van de elfde generatie. Die voorganger, Tiger Lake voor de vrienden, vind je vandaag ook nog in nieuwe laptops terug. Ook Tiger Lake-chips zijn op 10 nm/Intel 7 gebakken en zijn dus van een gelijkaardig technisch niveau, al bevatten ze net als alle andere Core-chips voor hen maar één soort rekenkern per processor. Oudere chips zijn zeldzaam en sowieso geen aanrader voor wie een toekomstbestendig Windows 11-compatibel toestel wil.
In principe kan je uit de generatie van de processor afleiden welke architectuur aan de basis ligt. Bij de negende en tiende generatie klopt die regel omwille van onverwachte productieproblemen niet helemaal, maar voor recente chips omarmt Intel de conventie opnieuw. Begint het typenummer met 12? Dan heb je een chip van de twaalfde generatie gebaseerd op Alder Lake in de hand. Zie je een 11? Dan kijk je naar een klassieke Tiger Lake-processor van de elfde generatie.
P-kernen en E-kernen
Intel verdeelt zijn laptopchips onder in vier categorieën: Core i3, Core i5, Core i7 en Core i9. Vroeger kon je uit de familienaam afleiden hoeveel kernen en threads een chip had, maar met Alder Lake is daar geen beginnen meer aan. Enkele vuistregels helpen je wel op weg.
Eerst en vooral is het belangrijk om te weten dat een Alder Lake-processor uit twee belangrijke componenten bestaat: P(restatie)-kernen en E(fficiëntie)-kernen. P-kernen zijn de klassieke core-kernen en de rechtstreekse opvolgers van de kernen in Tiger Lake en vorige Core-generaties. De focus van deze rekenkernen ligt op prestaties. Alle P-kernen ondersteunen multithreading, wat wil zeggen dat ze twee stromen van instructies quasi simultaan kunnen behandelen.
lees ook
Wanneer kernen en kloksnelheid betekenisloos worden: wegwijs door Intel Alder Lake
E-kernen hebben een andere stamboom. Ze zijn afgeleid van de energievriendelijke Atom, Celeron en Pentium-processors. Intel ontwikkelde de achterliggende architectuur voor budgetvriendelijke toestellen met een lange batterijduur zoals Chromebooks. E-kernen hebben een lagere kloksnelheid dan P-kernen en ondersteunen geen multithreading. Eén kern kan dus maar één stroom van instructies verwerken. Kort door de bocht kan je stellen dat één E-kern ongeveer evenveel waard is als een halve P-kern.
Samen zorgt een Alder Lake-processor voor het beste van twee werelden. De E-kernen ontfermen zich over de eenvoudigere achtergrondtaken en verbruiken weinig, terwijl de P-kernen de gekende Core-prestaties bieden wanneer nodig. Bij echt zwaar rekenwerk zoals het renderen van beelden kunnen alle kernen zelfs samenwerken.
Core i3, i5, i7 en i9
Wat betekent dat nu voor de Core i3, Core i5, Core i7 en Core i9-chips? Voor Core i3 is het simpel. Op het moment van dit schrijven bestaan er nog geen Core i3-processors van de twaalfde generatie en zal je per definitie een klassieke Tiger Lake-chip van de elfde generatie krijgen, zonder E-cores. Die chips bestaan in twee voorname variaties: dualcore en quadcore. Er is geen handig trucje om te zien of je een laptop met quadcore Core i3 dan wel dualcore Core i3 in handen hebt. Lastig, aangezien het prestatieverschil groot is. Informeer je dus goed.
Vanaf Core i5 wordt het verhaal helemaal complex. Een instap Core i5-1245U heeft bijvoorbeeld tien kernen. Dat lijkt veel wanneer je ziet dat de elfde generatie van Core i5-chips slechts vier tot zes rekenkernen mee kreeg, maar schijn bedriegt. Intel Core i5 ligt de nadruk op E-kernen.
lees ook
Nieuwe generatie Xeon-processors van Intel loopt vertraging op
De voorgenoemde Core i5-1245U heeft bijvoorbeeld twee P-kernen en acht E-kernen. E-kernen zijn efficiënt maar niet zo krachtig, dus kan je deze chip qua prestaties tegenover een gemiddelde Core i5 van de vorige generatie zetten. De Alder Lake-processor zal wel vriendelijker zijn voor je laptopbatterij.
De kloksnelheid die Intel vermeldt, is helemaal verwarrend. De Core i5-1245U haalt op papier 4,4 GHz, maar in de praktijk kunnen enkel de twee P-kernen die snelheid aan. De acht E-kernen raken niet hoger dan 3,3 GHz. Laat je dus niet in de luren leggen door een gladde verkoper die een toestel met tien kernen en 4,4 GHz aanprijst: de realiteit is een stuk genuanceerder.
i7 is niet altijd beter
Core i7-chips hebben opnieuw een allegaartje aan P- en E-kernen, maar zijn doorgaans iets hoger geklokt. Opnieuw ligt de focus zeker bij de chips voor ultrabooks op de E-kernen. Een Core i7-1255U heeft bijvoorbeeld tien kernen waarvan twee P-kernen en acht E-kernen, net als de Core i5-chip hierboven vermeldt. De kloksnelheid van de kernen ligt echter respectievelijk 200 MHz en 100 MHz hoger. Dat is heel weinig en zal in de praktijk niet zo’n groot effect hebben.
Intel Core i7 is vaak niet interessanter dan een Core i5.
Ondanks de chaos in de opbouw van de Intelchips blijft één belangrijke wijsheid wel van tel: voor laptopchips is een Intel Core i7 vaak niet interessanter dan een Core i5: het prestatieverschil is amper voelbaar voor kantoorwerk, de batterij zal iets minder presteren, maar het prijskaartje ligt hoger.
Core i9 bevat krachtpatsers met in verhouding meer P-kernen. Deze chips zijn niet bedoeld voor ultrabooks en vind je voornamelijk terug in krachtige mobiele workstations of gaminglaptops.
H, K, U, Y en G
Een betere indicatie dan Intel Core i5 of Core i7 voor de kracht van de laptopchip is de letter achter het typenummer. De chips uit onze voorbeelden hebben allemaal een U in de naam: Core i7-1255U en i5-1245U. Die U impliceert dat Intel met de mobiele chip efficiëntie voorop stelt. Vroeger wist je dat een U-processor een TDP (Thermal Design Power of de hitte die een CPU kan opwerken, gelinkt aan het verbruik) van 15 watt had, maar het TDP is dezer dagen configureerbaar door fabrikanten vanaf 12 watt met pieken tot 55 watt. Lastig, want dat impliceert dat twee identieke processor in verschillende laptops anders kunnen presteren.
Er zijn nog andere letters. De i7-12650HX heeft bijvoorbeeld een H in de naam, wat in impliceert dat het om een component geoptimaliseerd voor prestaties gaat (High performance). De X gebruikt Intel om aan te geven dat de processor tot het premiumgamma behoort. Het TDP van deze processors ligt rond de 55 watt, waardoor je ze vooral in minder dunne laptops zal terugvinden. Er zijn verschillende letters van belang die je een beeld geven van het doel en de prestaties van een chip.
| Letter | Betekenis |
| G(1-7) | Kracht van geïntegreerde graphics (vooral voor bij chips van de elfde generatie) |
| F | Geen geïntegreerde graphics aan boord (functioneert niet zonder extra GPU) |
| H | Hoge prestaties, geoptimaliseerd voor stevige laptops (TDP rond 14 watt) |
| K | Ontgrendeld: je kan de kloksnelheid aanpassen en overklokken |
| HQ | Hoge prestaties, quadcore |
| S | Speciale editie |
| U | Geoptimaliseerd efficiënt stroomverbruik voor laptops (TDP rond 15 watt) |
| Y | Extreem efficiënt verbruik (lage basiskloksnelheid voor erg dunne laptops) |
| X/XE | Ontgrendeld, hoge prestaties aan de bovenkant van de line-up |
| P | Iets krachtiger dan U-chips (TDP rond 25 watt) voor krachtige ultrabooks |
Je mag het belang van de letters niet onderschatten. Onze Core i7-1255U is als zuinig component bijvoorbeeld een stuk minder krachtig dan de i5-12600HX. Die laatste chip heeft twaalf kernen met een focus op prestaties, dus krijgt het vier P-kernen en acht E-kernen mee. De kloksnelheid van de P-kernen ligt bovendien hoger met 4,6 GHz.
Grafische tijger
Tot slot verdienen de grafische capaciteiten van de nieuwste Intel-chips nog wat uitleg. Voor generatie 11 integreerde Intel HD graphics in zijn chips. Die volstaan om een scherm aan te drijven en eenvoudig grafisch werk te verrichten, maar zijn verder niet zo krachtig.
Met Tiger Lake introduceert Intel grafische kracht op basis van zijn splinternieuwe grafische Xe-architectuur, die ook discrete grafische kaarten ondersteunt. Xe is veel meer capabel dan HD graphics en kan zelfs moderne spellen draaien zonder extra GPU. Ook Alder Lake-processors hebben die nieuwe graphics aan boord.
Hier is het verschil tussen Core i-families duidelijker. De grafische processor in Core i5-laptops is een stuk kleiner en heeft minder execution units aan boord dan de grafische component in Core i7-toestellen. Voor grafisch werk en licht gamen is het verschil tussen de Intel Core i5-1245U en de Core i7-1255U dus wel relevant, en geniet de Core i7-processor alsnog de voorkeur.
Let wel: dit is niet voor iedereen even belangrijk. Wie echt grafische kracht wil, heeft een grafische kaart nodig. Slechts een kleine niche van gebruikers aast op krachtige interne graphics, maar zijn met Core i7 wel bediend. Intel Core i9-chips hebben ironisch genoeg niet altijd krachtigere grafische componenten aan boord. Zij dienen vooral voor hoge CPU-prestaties en zullen doorgaans met een grafische kaart gekoppeld worden.
AMD
AMD beconcurreert Intel anno 2022 met de Ryzen 6000 Mobile-processors. Die chips zijn gebaseerd op de Zen 3+-architectuur. AMD laat de processors door TSMC bakken op 6 nm, wat ze in theorie iets efficiënter maakt dan de Alder Lake-chips van Intel.
Het aanbod van AMD is iets minder divers en daarom een stuk overzichtelijker. Zo kan je eenvoudiger aan de hand van de specificaties ontdekken welk vlees je in de kuip hebt. AMD deelt zijn portfolio op in Ryzen 3, Ryzen 5, Ryzen 7 en Ryzen 9, naar analogie met de Core-benaming van Intel.
Generatie en kernen
Ook de hele naamgevingsconventie van AMD doet aan die van Intel denken. Zo geeft het duizendtal in het typenummer ook hier weer om welke generatie het gaat: Ryzen 7 6800U of Ryzen 5 6600U. De chips van de vorige generatie hebben typenummers in de 5000, zoals de AMD Ryzen 7 5800U. Voor de modernste AMD-laptops zorg je er dus best voor dat je een chip van de nieuwste generatie onder de motorkap krijgt, al is de Ryzen 5000-reeks voor een instaplaptop ook een prima keuze.
lees ook
AMD lanceert Ryzen 6000 voor laptops: meer prestaties, raytracing en beter batterijleven
Onder Ryzen 3 positioneert AMD zijn instapchips. Net als Intel lanceerde AMD voorlopig nog geen ‘3’-familie van de nieuwste chips. Ook hier kijk je dus noodgedwongen naar Ryzen-processors van de vorige generatie: Ryzen 5000 gebaseerd op Zen 3 en 7 nm. De processors hebben vier rekenkernen en acht threads, al is er één uitzondering met twee kernen en acht threads.
AMD Ryzen 5 bestaat wel in de 6000-familie en doet het consequent met zes kernen en twaalf threads, Ryzen 7 krijgt er standaard acht en zestien mee. Ook de Ryzen 9-chips doen het met acht kernen en multithreading, maar zijn hoger geklokt. Alle kernen zijn identiek en gericht op prestaties, al claimt AMD dat ze bij eenvoudige workloads ook efficiënt zijn.
Zoals je ziet, houdt AMD voorlopig wel vast aan een strakke naamgevingslogica. Er zijn in het Ryzen 6000 en Ryzen 5000 Mobile-gamma geen vreemde uitzonderingen op het aantal cores per familie, zodat je aan het typenummer snel kan zien met wat voor chip je te maken hebt.
Gelijkaardig alfabet
Ook bij AMD zijn de letters heel belangrijk in de productnaam. Opnieuw maakt de fabrikant het ons gemakkelijk door Intel min of meer te volgen. Een ‘U’ in de naam, zoals de Ryzen 5 5600U, is gebouwd voor slanke laptops en heeft een standaard TDP van 15 watt. Deze chips gaan de rechtstreekse concurrentie aan met de zuinige Alder Lake U laptopchips.
Een H suggereert dat het om een krachtigere component gaat, gebouwd voor gaminglaptops en workstations. AMD hanteert drie versies: H, HS en HX. Een chip zoals de Ryzen 7 6800H heeft een standaard-TDP van 45 watt. De gewone H geeft aan dat het om het krachtigste laptoponderdeel in zijn soort gaat.
De HS is een light-versie van een vergelijkbare H-chip. De AMD Ryzen 7 6800HS heeft een TDP van 35 watt en past dus in een slanker chassis. Daar staat tegenover dat de HS-chip net iets lager zal presteren. Een laptopfabrikant die een mobiele workstation met een strak design wil bouwen, zal bijvoorbeeld voor een HS-chip kiezen. De H-variant is bedoeld voor de minder designgevoelige en iets krachtigere variant.
Tot slot zijn er de HX-chips, waaronder de AMD Ryzen 9 6900HX valt. Dit zijn de absolute krachtpatsers van AMD’s processorportfolio. De chips hebben een TDP van 45 watt of meer, wat de fabrikanten de ruimte geeft om, mits de nodige koeling, hoge klokfrequentie op te leveren. Topmodellen vandaag hebben een maximale boostfrequentie van 5 GHz.
Intel of AMD?
AMD biedt over het algemeen iets krachtigere en hoger geklokte chips dan Intel aan hetzelfde prijskaartje. Dat is een bewuste strategie van de fabrikant, waarop Intel een antwoord probeert te bieden. Dat zie je voor een stuk aan de chaos in de Intel-line-up.
Met Alder Lake probeert Intel zich te differentiëren met een focus op efficiëntie. De combinatie van P- en E-kernen zijn in dat opzicht een unieke troef waar AMD om dit moment geen antwoord op heeft. Langs de andere kant vereist die configuratie optimalisatie van de software en is de meerwaarde niet altijd even groot. Het is dus niet zo dat AMD niet meespeelt omdat het voor homogene kernen kiest.
lees ook
AMD blijft marktaandeel van Intel afsnoepen in mobiel en server
Tot voor de introductie van Tiger Lake kon je stellen dat AMD de beste grafische capaciteiten in zijn processors integreerde. De grafische component is immers gebaseerd op de succesvolle Radeon-architectuur van de grafische kaarten van AMD. Met de introductie van Intel Xe graphics valt dat voordeel echter weg. Tiger Lake en Alder Lake-chips zijn grafisch even krachtig of zelfs krachtiger dan AMD-equivalenten.
Punten voor eerlijkheid
Momenteel durven we stellen dat laptops met de twaalfde generatie van Intel-processors en AMD Ryzen 6000 Mobile-CPU’s aan elkaar gewaagd zijn. AMD blijft op vlak van prijs wel de interessantste keuze, met in de regel meer rekenkracht voor een beperkter budget. Intel heeft dan weer de beste relaties met fabrikanten dankzij een decennium aan nauwe samenwerking. Begeerlijke hardware zoals nieuwe premium laptops krijgen heel vaak enkel een Intel-chip aan boord. De E-kernen zorgen bovendien voor een positieve impact op het batterijleven.
Gelukkig wint AMD stilaan aan populariteit. Zeker voor (zakelijke) laptops in het instap- of middensegment vind je hier boeiende toestellen aan vaak scherpere prijzen. Er is vandaag geen enkele reden meer om Intel de facto boven AMD te verkiezen. Sterker nog: het omgekeerde is soms waar.
De processors van AMD zijn naar onze mening een stuk overzichtelijker en eerlijker dan die van Intel. Aan de hand van de naam weet je vrij precies wat je krijgt. Bij Intel is dat niet het geval. Het allegaartje van chips onder dezelfde Core i-vlag is zelfs niet het grootste probleem. Vervelender is het extreem variabele TDP van Intel-processors. Een chip met dezelfde naam kan erg verschillend geconfigureerd worden door twee laptopfabrikanten, zodat je eigenlijk moeilijk vooraf kan inschatten hoe snel een specifieke laptop precies zal zijn.
Tot slot zijn er ook specifieke Intel- en AMD-chips die zich op de zakelijke markt richten. We gingen eerder al verder in op die details in dit stuk: Intel vPro en AMD Ryzen Pro: waarom meer betalen?