Overheids-ICT kan efficiënter. Frank Robben, CEO van Smals, trok niet voor niets het land rond om ontwikkelaars daarvan te overtuigen. Door in te zetten op hergebruik, krijgen burgers niet alleen meer consistentie, maar slorpen digitaliseringsprojecten ook een flink stuk minder belastinggeld op.
Frank Robben, CEO bij de ICT-dienstverlener van de overheidsdiensten van de sociale zekerheid Smals, klopte dit jaar hoogstpersoonlijk aan bij tal van IT-bedrijven overal ter lande. Die private partners helpen de complexe overheid met haar digitaliseringsprojecten en die lopen niet altijd zo vlot als zou kunnen.
Robben heeft zich ontpopt tot een evangelist voor ICT Reuse. Reuse, of gewoon hergebruik, is een praktijk waarbij code zo weinig mogelijk dubbel wordt geschreven. Geen dubbel werk zorgt voor snellere maar ook goedkopere resultaten. Dat laatste is altijd belangrijk, maar zeker voor een overheid die toch als een goede huisvader moet omspringen met de belastingcentjes van zijn burgers.
Hergebruik binnen ICT begint met een visie. Projecten moeten steevast ontwikkeld worden met reuse in het achterhoofd, wat betekent dat monolithische toepassingen niet meer aan de orde zijn. Hergebruik gaat immers hand in hand met een moderne IT-architectuur, uitgetekend rond microservices. Dergelijke microservices kunnen ontwikkelaars dan maken met hergebruik in het achterhoofd, zodat ze beschikbaar zijn voor toekomstige toepassingen.
Strategie en catalogus
Smals is al geruime tijd met reuse bezig maar het concept kwam in 2018 echt in een stroomversnelling terecht. “We beslisten toen om Reuse op de kaart te zetten aan de hand van een visie met vier pijlers en een duidelijk strategisch plan”, weet Karel Van Eeckhoutte, Business Unit Manager bij Smals. Er kwam een catalogus voor herbruikbare componenten, er werden netwerken uitgebouwd, hergebruik werd in de cultuur geïnjecteerd en ieder project kreeg een focus op reuse.
Van bij de start van een nieuw project of initiatief onderzoeken we meteen of hergebruik mogelijk is.
Karel Van Eeckhoutte, Business Unit Manager Smals
“Van bij de start van een nieuw project of initiatief onderzoeken we meteen of hergebruik mogelijk is, aldus Van Eeckhoutte. “Hoe vroeger we dat weten, hoe meer ruimte er is om nog bij te sturen. De catalogus geeft niet alleen een inzicht in de herbruikbare componenten, maar bevat ook informatie over de besparing die hergebruik met zich meebrengt. We zien hergebruik als een strategische asset om de efficiëntie en effectiviteit van projecten te verhogen.”
Voorbeeldprojecten
Dankzij de ervaring van Smals heeft Robben al een heleboel voorbeelden om aan te duiden wat reuse precies om het lijf heeft. Voor het indienen van vragen of verzoeken bestaat er bijvoorbeeld een intelligente formulier-component, dat bij nieuwe projecten telkens opnieuw ingezet kan worden. Voor betalingen is er een Coda reader, er is een module voor identiteits- en toegangsbeheer enzovoort. Sociale inspectiediensten doen met de smartphone allerlei verificaties ‘in realtime’ op het terrein, dankzij koppelingen met een tiental databanken. En tijdens de Covid-crisis was hergebruik een belangrijke factor voor een snelle en krachtige respons.
lees ook
Snelle steunmaatregelen tijdens corona dankzij slimme IT en hergebruik
Bekijk de componenten gerust als bouwstenen. Met die bouwstenen kan je snel een toepassing assembleren, gebaseerd op mature onderdelen die in een mum van tijd nieuwe functionaliteit naar burgers of diensten brengt. Dat is veel efficiënter dan een app van nul te ontwikkelen. De toepassing rond contact tracing tijdens de coronapandemie werd zo aan de hand van bestaande componenten op enkele weken tijd gebouwd, terwijl dat zonder reuse maanden had geduurd.
Hergebruik is voor het grootste deel gebaseerd op API’s. Die API’s voorzien toegang tot belangrijke databases of functies in de back-end, met een geschikte front-end daarboven, is een nieuwe app zo gebouwd. Het is wel belangrijk dat samenwerkende diensten afspraken maken over standaarden om compatibiliteit mogelijk te maken.
Ook private deelnemers
Robben wil de private sector meekrijgen in het reuse-verhaal. Het is enerzijds de bedoeling dat gecontracteerde bedrijven aan de slag gaan met API’s en componenten in de reuse-catalogus, en anderzijds dat ook zij ontwikkelen met hergebruik in het achterhoofd. Bij een nieuw wagenmodel vindt een autofabrikant het wiel niet nog een keer uit, dus waarom zou een ontwikkelaar bij een nieuwe app telkens een nieuw loginportaal moeten schrijven?
De API-gedreven architectuur heeft nog een ander voordeel. In de plaats van data telkens te kopiëren, kunnen verschillende toepassingen van dezelfde databron werken. Dat moet eigenlijk al sinds 2014, toen de overheid besliste dat publieke diensten eigenlijk niet naar informatie van een burger mogen vragen wanneer die al gekend is bij een ander departement.
Miljoenenbesparing
Robben verkoopt geen sciencefiction. Bij Smals is reuse vandaag al helemaal ingeburgerd en dat laten de cijfers zien. Robben: “66 procent van alle functionaliteit in onze applicaties wordt geleverd dankzij hergebruik van bestaande componenten uit de catalogus. Nog eens zes procent wordt van nul af aan ontwikkeld en komt daarna in de catalogus terecht. Slechts 28 procent van de nieuwe code schrijven ontwikkelaars echt op maat van een specifieke toepassing.”
Dat heeft een heel concreet effect op het budget, berekent Robben. “Dankzij onze hoge mate van hergebruik realiseren we een globale kostenreductie van vijftig procent op projectkosten bij Smals.” Smals is geen kleine garnaal, dus die vijftig procent vertegenwoordigt een mooi bedrag. Per component dat wordt hergebruikt is er een besparing van gemiddeld ongeveer 27.000 euro. In 2022 was de inzet op hergebruik bij Smals alleen al goed voor een totale besparing van ongeveer 32 miljoen euro.
Dankzij hergebruik realiseren we een globale kostenreductie van vijftig procent op projectkosten bij Smals.
Karel Van Eeckhoutte, Business Unit Manager Smals
De Belgische overheid is gefragmenteerd, maar dat hoeft geen bezwaar te zijn. Door in te zetten op microservices, die te ontwikkelen met hergebruik in het achterhoofd, en API’s beschikbaar te stellen, kan iedere dienst meer doen met minder.
Coherent geheel
Een architectuur gebaseerd op hergebruik straalt positief af op burgers en bedrijven, die met een digitale overheid geconfronteerd worden die er meer als één geheel uitziet. Applicaties worden bovendien robuuster, omdat individuele componenten snel geüpdatet kunnen worden voor alle gebruikers. Zo is het niet nodig om in miljoenen lijnen legacy-code van vijf verschillende projecten te duiken om daar telkens gelijkaardige functionaliteit aan te passen.
Uiteindelijk hoopt Robben met zijn pleidooi voor hergebruik om ICT om te toveren tot een katalysator voor verandering, in plaats van dat het als een struikelblok wordt gezien. Private bedrijven moeten daarin meestappen omdat belastinggeld kostbaar is. Dubbel werk is dus moeilijk te verantwoorden. In ruil worden overheidsprojecten voor ontwikkelaars sneller en minder kostelijk.
Smals geeft het voorbeeld. Je kan moeilijk argumenteren tegen een besparing van 32 miljoen euro op jaarbasis, die gepaard gaat met betere en sneller ontwikkelde toepassingen. De visie ligt er, de reuse-catalogus staat er en de eerste stap is gezet. Nu moeten ontwikkelaars bij andere publieke diensten en private ondernemingen nog volgen.