Het Rekenhof publiceert een vernietigend rapport over de inzet van (IT)-consultants bij de federale overheid. Contracten die sinds 1972 liepen of miljoenen euro’s meer kostten dan aanvankelijk geraamd, zijn maar enkele gevallen die in het rapport beschreven worden.
Het Rekenhof heeft nog maar eens weinig goede woorden over voor de digitaliseringsstrategie van de federale overheid. Nadat Justitie begin dit jaar al door het slijk werd gehaald, werd nu de inzet van externe consultants onder de loep genomen. Aan consultants in ieder geval geen gebrek: sinds 2020 spendeerde de federale overheid 2,5 miljard euro aan consultancydiensten, waarvan 2 miljard euro voor IT.
De NMBS is de grootste uitgever met 465 miljoen euro. Hier hoort wel de nuance bij dat de spoorwegmaatschappij consultants bij de eigen dochteronderneming Ypto afneemt. Daarna volgen Infrabel (319 miljoen euro), FOD Financiën (185 miljoen euro), FOD BOSA (134 miljoen euro) en NIRAS (129 miljoen euro), het agentschap voor beheer van radioactief afval.
Structurele inbreuken
Het rapport samenstellen was een heus karwei voor het Rekenhof. Er blijkt namelijk geen centrale inventaris te zijn van consultancyprestaties binnen de overheid. Ook was er een totaal gebrek aan richtlijnen voor en controle op het gebruik van externe consultants. Zo is er totaal geen overzicht op wanneer consultants gebruikt kunnen worden, waarvoor ze worden ingezet, hoeveel ze hebben gekost en wat ze hebben gepresteerd.
Het Rekenhof spreekt dan ook over ‘structurele inbreuken’ op het naleven van de wettelijke regels voor overheidsopdrachten. In acht op tien van de onderzochte overheidsopdrachten was er onvoldoende motivatie om externe hulp in te roepen. De raming was voor bijna de helft van de opdrachten onrealistisch, waardoor de finale kosten tot tien keer hoger opliepen. Ongeveer zes op tien keer werd een consultant gekozen op basis van foute criteria, of werd er niet gecontroleerd of bedrijven wel mogen meedingen naar het contract.
Belangenconflicten of ‘draaideurconstructies’, waarbij iemand als consultant wordt ingezet die tot kort voor het project nog op de loonlijst stond, bleken niet uitzonderlijk. Bepaalde situaties zijn zo kolderiek dat het als een slechte ambtenarenmop klinkt. Het Rekenhof botste op een contract dat in 1972 werd toegekend en pas in 2024 werd afgesloten.
Besparingen
Dit rapport van het Rekenhof, in combinatie met eerdere vaststellingen bij Justitie, toont aan dat er nog heel wat marge voor progressie is wat digitalisering van de overheid betreft. Een gebrek aan strategie, onzorgvuldige controle op uitgaven en consultants die vrij spel krijgen, zijn terugkomende constanten.
lees ook
Digitaliseringsdebacle bij Justitie: geen strategie, amper competenties, ongekende legacy en slechte samenwerking
Via VRTNWS geeft premier Bart De Wever (N-VA), tegen Kerstmis op zoek naar tien miljard euro voor de federale begroting, te kennen dat het rapport ‘een belangrijke leidraad vormt om de inzet van consultants doeltreffender, transparanter en duurzamer te organiseren’. De afbouw van externe consultancy ligt op tafel binnen de federale begroting. De Vlaamse regering scherpte eerder de regels aan.