Tijdens een laatste triloog tussen de Europese Commissie, het Europees Parlement en de Europese Raad, werd een finaal akkoord bereikt over de nieuwe Europese auteursrechtrichtlijn, inclusief de omstreden artikels 11 en 13.
De nieuwe wettekst moet de huidige copyrightregels aanpassen aan de moderne realiteit, waar streamingdiensten, video-on-demandplatformen, nieuwsaggregators en user-uploaded-content-platformen de belangrijkste toegangswegen zijn geworden tot auteursrechtelijk beschermd werk.
Axel Voss, europarlementslid van de EPP en de drijvende kracht achter de nieuwe richtlijn is tevreden. “Deze deal is een belangrijke stap in de richting van het corrigeren van een situatie waarin een paar bedrijven enorme sommen geld hebben kunnen verdienen zonder de duizenden creatieven en journalisten waarvan zij afhankelijk zijn, goed te belonen.”
“De onderhandelingen waren moeilijk, maar wat telt is dat we een eerlijk en evenwichtig resultaat hebben, dat geschikt is voor een digitaal Europa”, reageert Andrus Ansip, Europees commissaris voor de Digital Single Market.
De onderhandelingen werden met name bemoeilijkt door twee bijzonder controversiële artikels in de wettekst, artikel 11 en 13, waar tot op het einde over werd gediscussieerd onder invloed van zwaar lobbywerk langs beide kanten. De artikels kwamen in het discours van tegenstanders bekend te staan als respectievelijk een linktaks en uploadfilter.
Artikel 11
Artikel 11 geeft nieuwspublicaties een manier om geld te verdienen wanneer online platformen hun verhalen gebruiken. De tekst schrijft voor dat daarvoor telkens een licentie vereist is, tenzij het om ‘zeer korte’ snippets gaat.
Wat wordt verstaan onder ‘zeer kort’, wordt niet gespecifieerd, maar het delen van snippets in Google News of artikellinks op Facebook wordt in principe ook onder de nieuwe regels toegestaan, zonder dat een vergoeding nodig is.
“We zullen moeten afwachten hoe rechtbanken interpreteren wat ‘zeer kort’ in de praktijk betekent – tot dan zal hyperlinking (met snippets) in de rechtsonzekerheid zitten”, reageert Julia Reda, europarlementslid van de Duitse Piratenpartij en vocaal tegenstander van beide artikels in de nieuwe auteursrechtrichtlijn.
Artikel 13
Artikel 13 stelt dat websites die door gebruikers geüploade inhoud aanbieden hun ‘beste inspanningen’ moeten leveren om licenties te verkrijgen voor auteursrechtelijk beschermd werk dat op hun platform wordt verspreid en te voorkomen dat gebruikers auteursrechtelijk beschermd materiaal, dat door rechthebbenden als zodanig wordt aangeduid, naar hun platform kunnen blijven uploaden.
Als te weinig werd gedaan om een inbreuk te voorkomen, wordt niet de gebruiker maar het platform aansprakelijk gesteld. Bij een oordeel van aansprakelijkheid wordt rekening gehouden met de aard van de inbreuk, de omvang van de service en de beschikbare middelen.
Start-ups die minder dan drie jaar operationeel zijn, een jaaromzet van minder dan 10 miljoen euro draaien en minder dan vijf miljoen unieke bezoekers per maand bereiken, worden uitgesloten van bovenstaande verplichtingen. Voor hen geldt een zachter regime waarbij ze alleen moeten reageren op legitieme verwijderverzoeken, tot ze één van die drempels overschrijden.
In een persbericht wordt benadrukt dat de nieuwe auteursrechtrichtlijn geen verplichte filters oplegt. Reda denkt daar anders over: “Iedereen behalve een beperkt aantal sites (die zowel klein als erg nieuw zijn) zullen alles moeten doen wat ze kunnen om te voorkomen dat er ooit iets online gaat dat mogelijk een niet-geautoriseerde kopie is van een werk dat een rechthebbende heeft geregistreerd bij het platform. Ze hebben geen andere keus dan uploadfilters in te zetten, die van nature duur en foutgevoelig zijn.”
Vrije meningsuiting
Een belangrijke kritiek, die zeker bij de eerste versies van de nieuwe richtlijn naar boven kwam, was dat het recht op vrije meningsuiting op het internet te veel wordt ingeperkt. Voss is ervan overtuigd dat die zorgen in de finale tekst zijn weggewerkt:
“Deze deal bevat tal van bepalingen die garanderen dat het internet een ruimte blijft voor vrije meningsuiting. Deze bepalingen waren op zichzelf niet noodzakelijk, omdat de richtlijn geen nieuwe rechten creëert voor rechtenhouders. Toch hebben we geluisterd naar de bezorgdheden en ervoor gekozen om de vrijheid van meningsuiting dubbel te garanderen.”
Niet-commerciële platformen, zoals Wikipedia en GitHub, worden de facto uitgesloten van de nieuwe regels, alsook universiteiten en andere onderzoeksinstellingen. Het uploaden van beschermde werken voor citaatdoeleinden, kritiek, recensie, karikatuur, parodie of pastiche blijft onder de nieuwe regelgeving toegestaan. “De ‘meme’, de ‘gif’, de ‘snippet’ zijn nu beter dan ooit tevoren beschermd.”, besluit Axel Voss.
Julia Reda vreest evenwel voor over-compliance vanwege de platformen. “Als een rechtbank ooit vindt dat hun licentie- of filterinspanningen niet fel genoeg zijn, zijn sites rechtstreeks aansprakelijk voor inbreuken alsof ze deze zelf hadden gepleegd. Deze massale dreiging zal ertoe leiden dat platformen strengere maatregelen dan nodig nemen om veilig te zijn, wat de impact op onze vrijheid van meningsuiting nog verder verergert.”
Goedkeuring
Nu de finale tekst op tafel ligt, volgt eerst een stemming door de lidstaten in de Europese Raad. De verwachting is dat de richtlijn daar zonder veel problemen wordt goedgekeurd. Daarna gaat ze evenwel nog naar het Europees Parlement voor een finale stemronde, eind maart of begin april.
De richtlijn kan ook dan nog steeds worden afgeschoten of alsnog aangepast. De lobbymachine zal dus nog even blijven draaien.
Gerelateerd: Controversiële Europese ‘uploadfilter’ krijgt kritiek van alle kanten