Vijf jaar geleden lanceerde Microsoft de ‘laatste Windows ooit’. Windows 10 moest het besturingssysteem verlossen uit zijn pc- en servergevangenis met universele toepassingen, spraak en AI. Het startmenu was aangepast en de Edge-browser zou Internet Explorer eindelijk vervangen. Maakte Microsoft zijn ambities waar?
Microsoft had grote verwachtingen toen het in juli 2015 Windows 10 op de massa losliet. Het nieuwe besturingssysteem moest zowel de beste als de laatste Windows ooit worden. Microsoft leverde een modern OS af dat voortbouwde op de veiligheidsprincipes van Windows 8 maar terzelfdertijd verankerd was in de UI van Windows 7. Een agressieve gratis upgradecampagne diende gebruikers van beide oudere besturingssystemen overtuigen om snel over te stappen, waarna iedere gebruiker op twee oren kon slapen. Windows 10 zou immers ‘Windows-as-a-Service’ zijn, met een opeenvolging van naadloze gratis updates gedurende de hele levensduur van een toestel.
Vijf jaar na de lancering heeft Windows 10 niet bepaald het pad genomen dat Microsoft aanvankelijk had uitgestippeld. De voornaamste pijler tijdens de lancering: Windows Everywhere.
Overal Windows (maar niet echt)
Met de Windows Everywhere-visie zag Microsoft variaties van zijn OS draaien op alle courante endpoints, van de klassieke laptops en desktops over tablets tot smartphones en zelfs de Xbox spelconsole. Vijf jaar geleden geloofde Microsoft nog passioneel in Windows Mobile en kende de telefoons een kleine maar enthousiaste groep van fans. De lijm tussen de mobiele versie van Windows en de pc-editie heette het Universal Windows Platform (UWP). Dat platform stelde ontwikkelaars in staat om een applicatie eenmalig te ontwikkelen, waarna die netjes schaalde tussen mobiel toestel, tablet of pc.
Lees ook: Microsoft geeft Universeel Windows app-platform op
Het UWP was verankerd in de Windows Store. Via de winkel hoopte Microsoft meer vat te krijgen op de toepassingen die gebruikers installeerden. Door installaties van vreemde bronnen te beperken, daalt immers de kans dat iemand een .exe met een nieuwe lading smileys voor Facebook probeert binnen te halen en zo het hele bedrijfsnetwerk met ransomware besmet.
Windows Everywhere en UWP draaiden uit op een sisser. Het hele One Windows-verhaal is vandaag niet meer dan een anekdote in de Windows-geschiedenis. De Windows Store was (en blijft deels) een rommelige plaats die nooit het niveau van de Play Store of App Store haalde. Ontwikkelaars waren niet overtuigd door het UWP-verhaal en bleven klassieke Win32-apps ontwikkelen. Dat zorgde er op zijn beurt voor dat Windows op de telefoon niet van grond raakte, en Microsoft zich genoopt zag het mobiele verhaal stop te zetten.
Het Unversal Windows Platform draaide uit op een sisser.
Met Windows Mobile dood en begraven was er nog minder reden om UWP te omarmen. De tabletmarkt kromp verder en Windowstablets werden nooit meer dan een zeldzame curiositeit. Toch is het niet allemaal kommer en kwel. Windows 10 raakte misschien nooit echt populair op mobiele hardware maar de laatste vijf jaar zagen we wel hoe klassieke toestellen met Windows 10 steeds draagbaarder werden. Ultrabooks met aanraakscherm zijn de norm in het premiumsegment en de Surface Pro-reeks van Microsoft ontpopte zich tot stamvader van een hele reeks van populaire hybride toestellen van zowat alle grote fabrikanten. Vijf jaar na lancering is Windows 10 mobieler dan ooit tevoren, maar niet op de manier die Microsoft destijds zelf voor ogen had.
WaaS: een gewogen succes
Over dan naar Windows-as-a-Service: de tweede grote pijler voor de Windows 10-fundering. Die staat vandaag nog stevig overeind en zien we haast als vanzelfsprekend. Microsoft holt Apple achterna door updates te koppelen aan toestellen. Wie Windows in huis haalt, krijgt de nieuwste versie zolang zijn of haar toestel daarmee overweg kan. Dat is veiliger en bespaart Microsoft bovendien een hoop kopzorgen. Redmond moet niet langer tientallen verschillende versies van zijn OS ondersteunen: het volstaat om enkel de laatste versie van Windows 10 prioriteit te geven.
In theorie toch. In de praktijk draaien er nog wel wat versies van Windows naast elkaar. Microsoft onderschatte de terughoudendheid van grote bedrijven om meerdere keren per jaar grote updates uit te voeren en zag zich genoodzaakt de updatecadans jaar na jaar bij te stellen.
Vandaag lijken de Microsoft-ingenieurs een evenwicht gevonden te hebben: één grote update met voornamelijk stabiliteitstoevoegingen en een ondersteuning van 30 maanden gekoppeld aan feature-updates met 18 maanden ondersteuning. Bedrijven raken ermee weg om enkel af en toe voor de grote stabiele update te kiezen, terwijl het merendeel van de gebruikers ieder half jaar een grote update kunnen binnenhalen.
Lees ook: Windows Update waarschuwt voortaan wanneer ondersteuning verloopt
Van een leien dakje loopt Windows-as-a-Service niet helemaal. Zeker vorig jaar was het huilen met de pet op, met updates die voor meer problemen zorgden dan ze oplosten. Over het algemeen kunnen we het serviceverhaal wel een succes noemen. Microsoft blijft terecht optimaliseren, maar één OS dat je verplicht up to date moet houden, is intussen de norm.
Cortana’s spraakprobleem
Wat met spraak? Cortana was alomtegenwoordig vijf jaar geleden. De slimme assistent zou doorheen het hele OS leren, je op je verschillende toestellen leren kennen en je bijstaan met een enthousiasme en doeltreffendheid die Siri en de Google Assistant deden verbleken.
Lees ook: Microsoft herwerkt Cortana tot zakelijke assistent
Vandaag is Cortana verhuisd naar Office 365 als verzamelnaam voor de slimme capaciteiten van de Office-suite. Cortana raakte nooit op gelijke voet met de concurrentie, onder meer omdat het hele telefoonluik in het water viel. Zonder dat contactpunt bleef de assistent in de schaduw zitten, terwijl Siri en de Google Assistent deel werden van het dagelijkse leven van gebruikers. Dat Microsoft nooit serieus de moeite deed om Cortana enige functionaliteit in het Nederlands te geven, deed de adoptie in onze regio evenmin goed.
Edge en moedige beslissingen
Edge zorgt opnieuw voor een genuanceerder verhaal. Microsoft hoopte met een nieuwe hippe browser de stigma’s van Internet Explorer van zich af te gooien en de concurrentie aan te gaan met Chrome en Firefox. Daartoe besloot de softwarereus om vakkundig het warm water opnieuw uit te vinden en de hele engine achter de browser zelf uit te werken. Edge was in theorie goed, maar in de praktijk vooral anders. Dat zorgde voor problemen in de weergave en functionaliteit van websites en dergelijke problemen kon Microsoft zich niet veroorloven. De standaardbrowser vervangen voor Chrome of Firefox bleef zo de eerste actie van menig pc-enthousiasteling na het uitpakken van een nieuw toestel.
Microsoft is een groot bedrijf, maar het is lang niet meer zo log als vroeger. Dat zien we erg duidelijk in de manier waarop CEO Satya Nadella en de zijnen het Edge-debacle hebben aangepakt. Het duurde even, maar Microsoft realiseerde zich dat het geen zin heeft om vandaag halsstarrig vast te houden aan een eigen engine. Edge werd helemaal herwerkt bovenop Chromium en staat vandaag gereïncarneerd op de meeste nieuwe systemen.
Edge op Chromium is een steengoede browser.
Het moet gezegd: Edge op Chromium is een steengoede browser. De compatibiliteitsproblemen zijn weg, de browser is snel en stabiel en zowel functionaliteit als UI sluiten naadloos aan bij Windows 10 zelf. Het duurde opnieuw langer dan gepland en de details zijn anders dan Microsoft vijf jaar geleden voor ogen had, maar Windows 10 komt vandaag met een steengoede eigen browser.
De kaap van het miljard
Het sluitstuk van het Windows 10-narratief tijdens de lancering was een ambitieuze doelstelling: In twee tot drie jaar tijd moest het besturingssysteem op één miljard actieve toestellen draaien. Ook dat doel haalde Microsoft niet, maar opnieuw kunnen we evenmin zeggen dat de softwarespecialist echt gefaald heeft. Met het wegvallen van Windows Mobile verdween immers een grote bron aan toestellen.
In maart van dit jaar haalde Microsoft zijn doelstelling alsnog: één miljard actieve Windows-installaties, zonder bijdrage van smartphones of tablets. Er is veel cynisme nodig om die verwezenlijking iets anders dan een groot succes te noemen, ook al haalde Microsoft de zelf opgelegde timing niet.
Windows 10 voor ontwikkelaars
Het verhaal van de eerste vijf jaar van Windows 10 is er niet alleen één van niet of bijna gehaalde doelstellingen. In een half decennium verandert er heel wat en zo ook de focus van Microsoft. In 2015 voorspelde Redmond niet dat Windows 10 een fantastisch ontwikkelaarsplatform zou worden, maar in de loop der jaren voerde Microsoft de nodige functionaliteit toe om dit OS zijn meest ontwikkelaar-vriendelijke tot nog toe te maken.
We hebben het dan vooral over de evolutie van het in 2016 geïntroduceerde Windows Subsysteem voor Linux. Die functionaliteit kon op heel wat enthousiasme rekenen en werd in de jaren nadien verder uitgebouwd. Intussen trok Microsoft de Windows-kernel los van het OS en krijgt die afzonderlijke updates. Bestandsbeheer gaat via Windows verkenner voor wie wil en het subsysteem ondersteunt grafische applicaties en hardware-acceleratie. De toevoegingen maken van Windows 10 een uitstekend besturingssysteem voor allerhande ontwikkelaars, los van het platform waarvoor ze toepassingen bouwen. Microsoft heeft die rol omarmt. Hoewel Windows 10 vijf jaar geleden niet gepositioneerd werd als een OS op maat van ontwikkelaars, zet Microsoft er intussen duidelijk op in.
Een succesverhaal, maar niet zoals voorspeld
Wat kunnen we nu concluderen na vijf jaar Windows 10? Eerst en vooral dat niemand de toekomst kan voorspellen, ook Microsoft niet. Wat in 2015 een duidelijke roadmap leek, bleek achteraf weinig meer dan een reeks van suggesties waarvan Microsoft sommige overboord gooide en andere min of meer volgde. Ondanks enkele pijnpunten ontpopte Windows 10 zich wel tot een modern en geliefd besturingssysteem. Die pijnpunten zijn deels te verklaren door het enorme succes van het OS: Windows 10 draait op meer dan 80.000 verschillende configuraties van toestellen van meer dan 1.000 fabrikanten.
Windows 10 draait op meer dan 80.000 verschillende configuraties van meer dan 1.000 fabrikanten.
De interessantste revelatie is misschien wel de flexibiliteit van Redmond. Microsoft blijft een baken van vertrouwen. Wanneer het bedrijf een functie uitrolt, kan je op ondersteuning rekenen. In tegenstelling tot Google staat de softwareboer voor lange tijd achter zijn creaties, ook wanneer ze minder populair blijken. Dat gezegd zijnde leerde Microsoft in de laatste vijf jaar in te spelen op de realiteit. Met de focus op ontwikkelaars toont het bedrijf hoe het kan inspelen op nieuwe opportuniteiten, terwijl Chromium Edge duidelijk maakt dat drastische beslissingen mogelijk zijn wanneer de situatie daar om vraagt.
Er zijn nog wel heel wat pijnpunten. De menustructuur blijft een soep voor wie aan de iets diepere instellingen wil sleutelen, het startmenu ziet af van de Windows 8-tegels die om de één of andere reden weigeren te sterven en updates moeten betrouwbaarder worden. Vijf jaar Windows 10 is desalniettemin een positief verhaal met als resultaat een besturingssysteem dat vandaag beslist beter is dan in 2015 en nog steeds helemaal mee lijkt met zijn tijd. We kijken uit naar de volgende vijf jaar.