Data moeten werken voor jou, mij en onze bedrijven, niet alleen voor een handvol grote Amerikaanse enterprises. Daar moet Solid voor zorgen en Vlaanderen neemt een voortrekkersrol op. Wat is het opzet van het geesteskind van Tim Berners-Lee?
Of het nu het nieuwe goud is, dan wel de nieuwe olie: data zijn veel geld waard. Dat weet iedereen, maar in de praktijk wordt de waarde van data moeilijk ontsloten. Een handvol gigantische (en vaak Amerikaanse) bedrijven tonen ons wat je kan doen wanneer je gegevens van over de hele wereld samenbrengt: denk vooral aan Google, Amazon en Facebook. Dat is geen ideaal scenario voor de Belg of de Belgische onderneming.
Data zitten ver weg
“Data zit vandaag heel ver van de mensen”, zegt Ruben Verborgh, professor gedecentraliseerde webtechnologie bij imec en UGent. Hij schetst het probleem waarvoor Solid een oplossing moet bieden. “Het is fundamenteel belangrijk om data dichter bij mensen te zetten en ze zo voor onszelf en onze economie te laten werken. Gegevens die wij genereren brengen nu op voor grote internationale bedrijven, eigenlijk voor iedereen behalve onszelf.”
Het is fundamenteel belangrijk om data voor onszelf en onze economie te laten werken.
Ruben Verborgh, professor gedecentraliseerde webtechnologie bij imec en UGent
De oplossing voor het datavraagstuk die vanuit de grote multinationals komt, is aggregatie. Zij mikken op almaar grotere data lakes en warehouses, maar dat is geen houdbare strategie. “In de praktijk zijn er juridische en ethische limieten aan de hoeveelheid gegevens die je op één plek kan stoppen”, zegt Verborgh. De oplossing is om precies het omgekeerde te doen: data decentraliseren en voor interoperabiliteit zorgen.
Wat is wenselijk?
Lieven De Marez, professor nieuwe communicatietechnologie bij imec en UGent, bekijkt de problematiek vanuit het oogpunt van mens, markt en maatschappij. Hij beaamt de conclusie van Verborgh: “Niet alles wat technologisch mogelijk is, is maatschappelijk wenselijk of economisch duurzaam. COVID-19 heeft ons in een versnelling naar een data-gedreven maatschappij geduwd, maar wat is daarvoor een duurzaam businessmodel? Wat met privacy en de GDPR?”
lees ook
Hoe Tim Berners-Lee het internet wil redden
In de huidige situatie willen we evolueren naar een datagedreven maatschappij en economie, maar ontbreekt een model om dat te doen. Tim Berners-Lee, die aan de wieg van het wereldwijde web stond, heeft dat probleem al meer dan vijf jaar geleden erkend. Het wereldwijde web zelf moest een gedecentraliseerd netwerk worden maar het zwaartepunt ligt vandaag bij een handvol grote spelers. Hij bedacht Solid als oplossing.
Van groot datameer naar persoonlijke kluisjes
Solid is een reeks van specificaties voor standaarden die mensen toelaat om hun data veilig op een gedecentraliseerde manier te bewaren in zogenaamde Pods (Personal Online Datastores). Data in een Solid-Pod blijven onder hun controle, en zijn via standaarden eenvoudig en verantwoord te delen met grote en kleine bedrijven.
Verborgh verduidelijkt: “Het idee is dat iedereen een eigen Pod of datakluis heeft, een beetje zoals een eigen website.” Dat betekent niet dat iedereen plots een server met data in zijn woonkamer moet plaatsen. “We gaan ervan uit dat partijen gaan optreden als datakluis-providers. Dat kunnen dan niet meer enkel grote spelers zijn zoals Google of Facebook, maar evenzeer nieuwe spelers voor wie het vandaag quasi onhaalbaar is om de markt de betreden waarin de big tech-spelers de spelregels en schaal dicteren. Dankzij de Solid-standaarden is die kans voor bedrijven er wel, en heeft de burger een vrije keuze bij wie hij zijn persoonlijke data in een kluis stockeert.”
Een Solid-Pod wordt zo een soort nutsvoorziening. Verborgh en De Marez zien hier een rol voor de overheid, die bijvoorbeeld een gratis Pod met een capaciteit van enkele gigabytes kan aanbieden aan alle burgers.
Dat is geen sciencefiction. Vlaanderen is een actieve trekker van de Solid-kar, samen met onderzoekinstellingen zoals imec, onder de paraplu van SolidLab Vlaanderen. De deelstaat onderneemt daarvoor concrete actie. Zo wordt er bijvoorbeeld gekeken naar de mogelijkheid om een datakluis te koppelen aan het Vlaamse Burgerprofiel.
Snelle adreswijziging
Data die vandaag vergaard wordt door grote spelers en in silo’s blijft zitten, zou in pods terechtkomen. Denk aan je aankoopgeschiedenis op webwinkels, je kijkgedrag op Netflix en je rekening van Carrefour. Als eigenaar van die data, kan je ze openstellen voor derden, eventueel tegen een vergoeding. Zo kan Disney Plus mee naar je Netflix-kijkgeschiedenis kijken en zelf gerichte voorstellen doen, of kan Delhaize een promotie aanbieden op basis van je aankopen online of bij Carrefour.
lees ook
Imec en Vlaamse universiteiten onderzoeken gedecentraliseerde datakluizen voor burgers
Er zijn ook andere praktische toepassingen. Waarom zouden verschillende banken, verzekeringsagenten, overheidsinstellingen en webwinkels allemaal individueel jouw adresgegevens bijhouden? De Marez: “Verhuis je vandaag, dan mag je driehonderd keer je nieuwe adres doorgeven en zijn er nog tachtig partijen die niet mee zijn.” Wanneer jouw data in jouw datakluis zit, hoef je die enkel daarin aan te passen. Alle andere partijen halen hun gegevens over jou uit je pod, dus de adresgegevens zijn in één klap up to date.
En wat met wearables? Vandaag droppen slimme horloges en fitnesstrackers jouw gezondheidsdata in hun clouds en blijft het potentieel redelijk onbenut. Die data zouden ook naar je datakluis kunnen vloeien, waar jij ervoor kan kiezen om je dokter toegang te geven, of een lokale start-up die belooft boeiende inzichten te geven.
Het verschil tussen een gecentraliseerde en een gedecentraliseerde datastructuur is wezenlijk: jij blijft eigenaar van de meeste van je data en kan ervoor kiezen om die open te stellen wanneer je daar voordeel in ziet; of weer af te sluiten als dat voordeel er niet (meer) is. Andersom kunnen de gegevens ook toegankelijk voor kleinere lokale spelers, die daarvoor niet langs de kassa van Google of Amazon hoeven te passeren. Het speelveld voor de toegankelijkheid van data wordt geëffend.
Technische uitdagingen
Om te functioneren, moet het natuurlijk eenvoudig zijn voor bedrijven groot en klein om aan de slag te gaan met relevante data uit duizenden en miljoenen datakluizen. Dat brengt een technische uitdaging met zich mee.
Verborgh: “Met de gedecentraliseerde Solid-architectuur verleggen we de bron van waarheid. Voor goede connectiviteit zal er nood zijn aan caching en andere technologische oplossingen, maar daarvoor bouwen we verder op dertig jaar aan webstandaarden en twintig jaar aan linkdata-standaarden. Solid is een verzameling van duurzame standaarden die vijf jaar geleden een label heeft gekregen, maar het is bewust geen splinternieuwe technologie zoals bijvoorbeeld blockchain.”
“Technisch gezien staan we al ver”, gaat hij verder. “Al zijn er nog problemen. Technologie is een noodzakelijke basisvoorwaarde, maar dan begint het nog maar.”
Meer dan privacy
Om van Solid een succes te maken, moeten burgers mee zijn met de toepassingen. “Het privacy-aspect beroert de burger”, weet De Marez. “Zeven op de tien Vlamingen wil meer controle en transparantie over zijn persoonlijke data. Tussen attitude en gedrag gaapt vaak een groot kloof en zo is het ook op het vlak van privacy.”
Tussen attitude en gedrag gaapt vaak een groot kloof en zo is het ook op het vlak van privacy.
Lieven De Marez, professor nieuwe communicatietechnologie bij imec en UGent
“Als we het concept van Solid en datakluizen in het algemeen alleen als midden positioneren om de privacy te verbeteren, dan zal hooguit vijftien tot dertig procent van de Vlamingen echt tot actie overgaan.” De oplossing is om de andere voordelen van de technologie meer in de verf te zetten.
De Marez: “Combineer je het privacy-argument met waarde op andere vlakken, zoals besparing van centen, tijd en administratieve zorgen, dan opent een potentiële markt van twee op drie Vlamingen.
Verborgh voegt nog toe dat de burger niet noodzakelijk actief enthousiast hoeft te zijn van het technologische concept achter Solid. “Mensen liggen ook niet wakker van TCP/IP, maar we kunnen niet leven zonder.” Solid is uiteindelijk een technologie om een bepaald doel te bereiken, en dat doel is best aantrekkelijk.
Omgekeerde datastromen
“Er zijn zoveel data die ons leven beter kunnen maken”, zegt Verborgh, “maar die zitten allemaal verspreid. We genereren zoveel waardevolle data en die moet stromen op een manier die werkt voor ons. Vandaag zit die stroom verkeerd. Bedrijven die iets willen doen, moeten proberen om zelf alle data te vergaren. Met Solid keert die stroom om: de technologie maakt datagedreven innovatie mogelijk en zal het leven van mensen verbeteren.”
lees ook
Applicaties, ijsbergen en een beetje crack: hoe Snowflake het datalandschap door elkaar wil schudden
De Marez trekt nog de parallel met een bank. Je data zijn immers net zoals je geld waardevol. “Iedereen wil graag dat zijn spaargeld goed beheerd wordt, maar de minderheid belegt zelf. Met data kan het ook zo gaan. Met Solid kan je zelf controle nemen, maar ook vertrouwen op een derde partij die je datakluis beheert.”
Wie zijn die derde partijen dan? Hij ziet in eerste instantie een belangrijke rol voor de overheid. “Dat is een goed merk om mee te starten. Het vertrouwen in de overheid is groot, maar ook ziekenhuizen en universiteiten zijn partijen waar de burger met vertrouwen zijn persoonlijk data aan zou toevertrouwen. Als die op een goede manier diensten in de markt hebben die gebruik maken van datakluizen, dan ontstaat er vertrouwen in de technologie. Een volgende generatie van oplossingen kan daarop verder bouwen.”
Data-economie met voordelen voor iedereen
Het mooie aan Solid is wat er in die fase mogelijk is. Ligt de fundering er, dan kunnen plots ook kleine partijen oplossingen bedenken die gebruik maken van data waarop vandaag spelers als Google een quasi-monopolie hebben. Een kmo met een goed idee die vandaag op geen enkele realistische manier aan de nodige data kan komen om dat uit te voeren, kan dat nu plots wel.
Solid is een kans om overhead, tijd en centen te besparen.
Lieven De Marez, professor nieuwe communicatietechnologie bij imec en UGent
De Marez vat de voordelen van Solid samen voor burger en bedrijf. “De burger heeft niet veel tijd. Solid is een kans om overhead, tijd en centen te besparen, van betere gespecialiseerde onlinediensten te genieten of om bijvoorbeeld betere gezondheidstoepassingen te krijgen. Privacy speelt ook, maar is maar voor een niche een echt argument.”
Bedrijven op de kar
“Voor bedrijven zit de waarde op drie niveaus. Eerst en vooral is er de efficiëntiewinst. Solid helpt om op een correcte manier aan meer en juistere data te raken voor data-gebaseerde diensten.” Verder denkt De Marez dat Solid bedrijven de kans biedt om een betere vertrouwensrelatie op te zetten met hun klanten.
Tot slot ziet hij veel potentieel op sectorniveau. “Bedrijven kunnen hun krachten bundelen en een vuist maken tegen internationale bedreigingen. Mediaspelers gaan waarschijnlijk niet plots alle profieldata met elkaar delen. Vermoedelijk zullen er in eerste instantie verschillende pods ontstaan, maar daarbovenop komt dan een aggregatielaag om bijvoorbeeld mediaconsumptie crossmediaal te meten.”
Verborgh ziet dat de eerste use cases intussen al aan het verschijnen zijn: “Binnen tien jaar is de technologie prevalent”, hoopt hij. Zodra datakluizen uit de startblokken zijn en burgers ze gebruiken en vertrouwen, kan de data-economie echt van start gaan. En dan is de vraag welke nieuwe businessmodellen er zullen ontstaan.