Baas over eigen data: Vlaamse datakluis komt dichterbij

Wat als we zelf controle hebben over onze data? Dan kunnen we in theorie meer inzichten krijgen, voorzien door meer bedrijven, zonder misbruik van onze gegevens door de grote technologiereuzen. Vlaanderen wijst de weg.

Wie controleert je data? In de VS zijn dat vooral (grote) bedrijven. In China ontfermt de staat zich over de gegevens van z’n burgers, of ze nu willen of niet. In Europa leeft een andere droom: daarin staat de burger centraal. Jouw data, waaronder gegevens over je gezondheid, opleiding of kijkgedrag, zijn jouw eigendom. Jij mag beslissen wat je ermee doet.

Solide plan

Tussen die droom en werkelijkheid staan zoals steeds praktische bezwaren, maar die pakt de Vlaamse overheid aan. De oplossing komt er in de vorm van de democratisering van Solid-technologie. We schreven eerder al over Solid: het is een technologie bedacht door de geestelijke vader van het internet: Tim Berners Lee.

Solid is verzamelnaam voor specificaties en standaarden waarmee je data kan bewaren (en eventueel delen) vanuit een private datakluis. Die kluis of pod (Personal Online Datastore) bevat dan data die vandaag veelal bij bedrijven of overheden zitten. Denk daarbij aan je diploma’s, gegevens uit je medisch dossier of data van je fitnesstracker.

Vlaanderen neemt internationaal een voortrekkersrol in de implementatie van Solid-technologie op een manier die voor de burger toegankelijk is. Eén van de voortrekkers is Ruben Verborgh, professor gedecentraliseerde webtechnologie bij imec en UGent, die niet toevallig met Berners Lee heeft samengewerkt. Ter ondersteuning van zijn ambitie lanceerde de Vlaamse overheid in 2023 het datanutsbedrijf Athumi.

Sindsdien werkt Vlaanderen via VITO, Athumi en het Amerikaanse Inrupt van Berners Lee aan de implementatie van pods. Op het Veeam V-Club-event voor partners uit de gezondheidszorg schetst professor en futurist Koen Kas wat er in de nabije toekomst mogelijk kan zijn met Solid-technologie aan de basis.

Pakketje of patiënt?

“Als je een pakje stuurt met DHL, kan je dat in realtime volgen”, zegt Kas. “Maar een patiënt is gemiddeld meer dan 8.700 uur aan een stuk niet gelinkt aan een dokter. Het kan toch niet dat een patiënt slechter gevolgd wordt dan een pakketje.” Kas denkt dat Solid-technologie ervoor zal zorgen dat mensen beter medisch opgevolgd worden. “Als ze dat willen.” Het idee is om medisch relevante data samen te brengen onder beheer van de burger, waarna die daar waarde uit kan halen.

Het kan toch niet dat een patiënt slechter gevolgd wordt dan een pakketje.

Koen Kas, Futurist

Nog in de loop van dit jaar zullen burgers in principe verschillende pods kunnen aanmaken. “Dat zal met enkele muisklikken via een toegankelijke website mogelijk zijn”, aldus Kas. Zo activeer je bijvoorbeeld met een druk op de knop een datakluis waarin medische gegevens zitten, of een andere kluis op maat van je diploma’s, certificaten en werkervaring. Vervolgens kan je zelf toegang geven aan toepassingen waarvan je vindt dat ze met je gegevens aan de slag mogen.

Kas geeft tijdens het evenement een voorbeeld van een applicatie waar hij bij betrokken is. Daarbij wordt de kluis met gezondheidsdata gekoppeld aan een eventkalender van Uit In Vlaanderen. Zo krijg je relevante aanbevelingen op maat, bijvoorbeeld om een Yoga-initiatie te volgen wanneer dat aansluit bij je noden.

De futurist ziet een toekomst waarin we nog een stapje verder gaan en ons genoom laten ontcijferen en dat in zo’n pod steken. Vervolgens kan je diensten toegang geven tot je genoom en op basis daarvan aanbevelingen krijgen. Hij zou er niets mee inzitten om z’n genoom mee te sturen tijdens een sollicitatie.

Een pod opent in ieder geval deuren. Wie z’n data deelt met een betrouwbare toepassing, kan relevante waarschuwingen krijgen voor hij of zij ziek wordt. Misschien is je hartslag de laatste maanden wel gestegen zonder dat je dat zelf doorhad, en wijst je genoom op een grotere kans op deze of gene gerelateerde aandoening. Er kan dan een alarmbel afgaan, waarna je preventief actie kan ondernemen. Wie wil, kan zich laten opvolgen op het niveau van een DHL-pakket. Terwijl blijven je gevoelige medische data van jou, en deel je ze met niets of niemand anders.

Voorzichtig maar optimistisch

Wat dan met verzekeringen? Kas is optimistisch. “In het buitenland zien we al voorbeelden van verzekeraars die net voordelen bieden aan klanten die zich laten screenen en die data delen. Zoals altijd bij nieuwe dingen is het de vraag hoe we er met z’n allen mee omgaan, maar meer data hoeven niet negatief te zijn.” Kas droomt van een wereld waarin er voldoende gezondheidsdata van personen wordt gemonitord door kwalitatieve diensten, dat we met z’n allen ziektes voor blijven.

Natuurlijk is de medische pod maar één van de vele voorbeelden. In principe kan je voor alles een pod aanmaken. Denk bijvoorbeeld aan een datakluis waarin al je kijkgedrag wordt bewaard. Zo kan je op VRT Max aanbevelingen krijgen op basis van de reeksen die je op Netflix hebt verslonden, indien je dat wil. Of wat dacht je van een universele klantenkaart: koppel je aankoopgedrag on- en offline in een kluis, kies aan welke winkels je toegang geeft, en ontvang promoties op jouw maat. Of misschien wil je je surfgedrag wel bijhouden en delen met adverteerders, maar alleen als je in ruil daarvoor zelf een centje krijgt?

Simpele kluis

Centraal aan het hele concept is dat je als burger te allen tijde beslist wat je deelt met wie. Zo’n pod moet natuurlijk ergens bewaard worden. “Momenteel testen we met pods op de servers van Inrupt zelf”, zegt Kas. De hosting van de pods hoeft niet prijzig te zijn, maar is natuurlijk niet helemaal gratis. “Een prijs hebben we op dit moment nog niet bepaald”, aldus Kas.

Datakluizen beloven een meerwaarde te worden voor de burger, maar (Belgische) bedrijven kunnen minstens even hard meeprofiteren. Doordat data in handen komt van de burger, verdwijnt ze immers uit de exclusieve archieven van overheden en internetreuzen. Kan jouw bedrijf een meerwaarde bieden op basis van kijkgedrag, dan hoef je die data niet aan Netflix en Disney te vragen, maar aan de gebruikers waarvoor je die meerwaarde wil bieden.

Op dit moment stromen gegevens natuurlijk niet zomaar naar Vlaamse pods, maar Kas is ervan overtuigd dat het niet zo moeilijk zal zijn om data te vergaren. Er zullen koppelingen met externe bronnen mogelijk zijn en gebruikers zullen ook zelf gegevens kunnen uploaden.

Integriteit en vertrouwen

Wat doet Kas met z’n Solid-verhaal nu op een event van Veeam, dat zich specialiseert in back-ups van bedrijfsdata? Solid belooft het zwaartepunt van persoonsgebonden data immers weg te nemen van bedrijven en te schenken aan de burger. Al is dat wat kort door de bocht: iemand zal de pods immers moeten hosten.

Edwin Weijdema, Field CTO EMEA bij Veeam en tweede spreker op het V-Club-evenement legt de link tussen data, transparantie en vertrouwen. Gegevens moeten betrouwbaar, integer en beschikbaar zijn, anders zal de burger snel klaar zijn met de datakluis. Zeker wanneer je een pod vertrouwt met kritieke data, zijn die factoren belangrijk.

Natuurlijk wil Veeam vooral aanwezigen inspireren en duidelijk maken dat morgen er anders zal uitzien dan vandaag. Wie creatief nadenkt over data, kan unieke oplossingen uitwerken. Zo zorgt Solid-technologie er misschien voor dat we morgen niet meer naar het ziekenhuis gaan voor een kwaal die we hebben, maar vooraf, om te voorkomen dat het zo ver komt.