Qualcomm introduceert de Snapdragon X Elite. Die processor moet op papier x86-chips van Intel en AMD overtreffen, en presteren op het niveau van de ARM-CPU’s van Apple.
Zal Qualcomm Windows op ARM eindelijk een relevante optie maken? De chipdesigner probeert alleszins met de lancering van de Qualcomm Snapdragon X Elite. Die processor moet in de nabije toekomst Windows-laptops aandrijven en zou zowel krachtiger als zuiniger zijn dan bestaande processors van Intel of AMD, die op de x86-architectuur gebaseerd zijn.
Dat zijn grote woorden, aangezien alle incarnaties van de Snapdragon 8cx en afgeleiden toch eerder geflopt zijn. Met die chips probeert Qualcomm al jaren door te breken in het Windows-ecosysteem, maar tevergeefs. De recentste generatie vind je enkel terug in de Microsoft Surface Pro 9 en Lenovo ThinkPad X13s Gen 1, waar de chips meer kopzorgen dan meerwaarde bieden. Toch is de Snapdragon X Elite veelbelovend.
Dat komt omdat Qualcomm met deze chip niet gewoon een nieuwe versie van de matige 8cx op de markt loslaat. De Snapdragon X Elite is het resultaat van de acquisitie van Nuvia in 2021. Nuvia ontwikkelde AMR-gebaseerde serverchips, en bestond uit getalenteerde chipdesigners die onder andere mee aan de basis van de M-chips van Apple stonden. Gewapend met die kennis bouwde Qualcomm deze Snapdragon X Elite.
Oryon
De chip zelf bestaat uit twaalf splinternieuwe Oryon-CPU-kernen. Die hebben een basiskloksnelheid van 3,8 GHz met een piekfrequentie voor enkele kernen tot 4,3 GHz. Ietwat ironisch kiest Qualcomm niet voor een configuratie met verschillende types van kernen op één chip. Dat is frappant, aangezien het idee van efficiëntie-kernen en prestatie-kernen die elkaar bij staan zijn origine vindt bij Arm, en sinds enkele generaties ook door x86-specialist Intel omarmt wordt. Qualcomm vindt dat maar niets voor de Snapdragon X Elite en kiest voor twaalf krachtige kernen.
Toch zijn de Oryon-cores zuinig. Qualcomm stelt op basis van eigen tests dat de chip ofwel dubbel zo snel is dan de Intel Core i7-1355U met hetzelfde verbruik, ofwel even goed presteert maar met een verbruik dat 68 procent lager ligt. Ook prestaties op het niveau van de Intel Core i7-13800H zijn mogelijk met 65 procent minder stroom: de X Elite doet met 30 watt waar de Core i7 van Intel 90 watt voor nodig heeft.
Volgens de chipdesigner kan de nieuwe CPU zich zelfs meteen meten met de M2-processor van Apple. Op basis van eigen Geekbench-tests zouden de piekprestaties van de Qualcomm-processor zo’n 50 procent hoger liggen dan die van de Apple M2.
Adreno-GPU en Hexagon-NPU
De Oryon-CPU-kernen worden bijgestaan door een niet nader genoemde Adreno-GPU, die DirectX 12 ondersteunt. De GPU zou één 4K-laptopscherm aan 120 Hz ondersteunen, samen met maximaal drie externe UHD-schermen of twee 5K-schermen. De drivers zijn upgradebaar klinkt het, maar dat lijkt ons minder een troef en meer een absoluut minimum voor wie vandaag hardware voor een Windowscomputer bouwt.
Ook over de GPU is Qualcomm enthousiast. De Adreno-chiplet zou 80 procent sneller zijn dan de AMD Radeon 780M in de mobiele Ryzen-chips, en dubbel zo snel dan de Iris Xe-graphics in Intel Core-processors. Anders gesteld: de Snapdragon X Elite moet dezelfde prestaties bieden aan een vijfde van het stroomverbruik.
Verder is Qualcomm nog wild van zijn ingebouwde Hexagon-NPU. Wie vandaag hard- of software lanceert moet iets over AI roepen om de hype-goden gunstig te stemmen en Qualcomm volgt braaf die traditie. De NPU kan AI-taken accelereren en dat is heel fijn, maar er zijn niet zoveel AI-taken te accelereren op een Windowslaptop op dit moment. Sommige zaken zoals vervaging van de achtergrond bij een videocall hebben er wel baat bij en in de nabije toekomst zullen er ongetwijfeld nog functies verschijnen die beter werken op een NPU. AMD en Intel stoppen ook een NPU in hun CPU, dus Qualcomm kon moeilijk achterblijven.
ARM-ondersteuning op Windows
NPU-ondersteuning zou echter het laatste van de zorgen van Qualcomm moeten zijn. Met de Snapdragon X Elite lijkt Windows op papier eindelijk een ARM-CPU te krijgen die echt een meerwaarde kan bieden tegenover x86-chips, maar met hardware alleen kan je weinig aanvangen. De ARM-gebaseerde M-chips van Apple zijn voor een groot stuk een succes omdat Apple zich volledig in het ecosysteem heeft gestort. Naast een krachtige chip voorziet de laptopbouwer een goede emulator voor legacy-software, samen met uitgebreide ondersteuning van ontwikkelaars.
De ARM-chip van Qualcomm zal enkel een succes worden als Microsoft ARM ook met prioriteit gaat ondersteunen. Windows 11 draait wel op ARM, maar vandaag is die ervaring rommelig vergeleken met Windows op x86. De emulator is niet efficiënt genoeg, niet alle apps werken op ARM, wanneer apps beschikbaar zijn voor x86 en ARM downloadt de Windows Store niet altijd de juiste versie, en Microsoft zelf behandelt ARM-versies van zijn eigen toepassingen als een achterafje. Bovendien heeft Microsoft ontwikkelaars nog niet kunnen overtuigen om evenveel moeite te steken in Windows op ARM dan in Windows op x86.
De migratie naar een nieuwe architectuur is steeds een kip-en-ei-verhaal. Qualcomm heeft bij deze het ei gelegd: de chip is er. Of de laptops zullen volgen, en of je die ook moet kopen, hangt nu af van het enthousiasme van Microsoft en Windows 11-appontwikkelaars. Dat ook Nvidia werkt aan een ARM-CPU voor Windows kan wat dat betreft maar helpen om het ecosysteem eindelijk echt wakker te schudden.