Generatieve AI-systemen zoals ChatGPT tonen het transformerende potentieel van artificiële intelligentie en veroveren bijgevolg in sneltempo bedrijven en overheidsinstellingen. Maar achter de hype schuilt een fundamentele vraag: willen we afhankelijk blijven van AI-platformen die beheerd worden door buitenlandse techreuzen? Dat de risico’s daarvan steeds duidelijker worden, hoeft geen betoog.
Het is tijd om een ander pad in te slaan en te kiezen voor soevereine AI die gebouwd en beheerd wordt onder eigen controle. Een aanpak die onze digitale toekomst afstemt op lokale waarden, wetten en belangen. Bedrijven en overheden krijgen de kans om AI in eigen handen te nemen. Die kans is historisch – en ze ligt vandaag op tafel. Het is tijd om ze te grijpen.
Ownership
AI beïnvloedt elk aspect van onze samenleving – van gezondheidszorg en onderwijs tot justitie en defensie. Steeds meer wordt duidelijk dat wie AI beheert, ook controle heeft over de spelregels. Het overdragen van die macht aan buitenlandse partijen zoals Microsoft of Google verloopt niet zonder risico’s. Want wat als zij plots hun diensten stopzetten, hun voorwaarden wijzigen, of toegang tot data beperken?
Dat ownership of eigenaarschap staat bij soevereine AI centraal. Belgische bedrijven of overheden ontwikkelen persoonlijke AI-systemen, waardoor (gevoelige) gegevens binnen de eigen infrastructuur blijven, volledige controle over updates, veiligheid en ethiek wordt behouden en risico’s op datalekken via externe diensten worden vermeden.
Prijs, controle en veiligheid
Meer dan een verdedigingsstrategie tegen buitenlandse tech is soevereine AI vooral een hefboom voor innovatie. Door te bouwen op open-source-fundamenten, kunnen Belgische (overheids)bedrijven AI-oplossingen ontwikkelen die performanter, veiliger én beter aangepast zijn aan onze samenleving. Geen Engelse modellen meer die Vlaamse of Waalse nuances missen, maar AI die écht lokaal werkt.
Tot voor kort leek het trainen van geavanceerde AI-modellen alleen weggelegd voor miljardenbedrijven. Maar de open-source-revolutie heeft de kaarten drastisch door elkaar geschud. Modellen zoals LLaMa (Meta), Falcon (TII) en Mistral zijn publiek beschikbaar en kunnen met relatief beperkte middelen worden aangepast aan lokale behoeften. Belgische bedrijven kunnen vandaag een eigen AI-systeem op poten zetten dat vergelijkbare resultaten biedt als ChatGPT, zonder één byte aan data naar Silicon Valley te sturen.
Open Source betekent vooral transparantie, aanpasbaarheid en controle. Als je het model zelf draait, kun je het niet alleen inspecteren, verbeteren en bewerken aan jouw noden, maar ook in lijn houden met de actuele jurisprudentie, zoals de GDPR en de Belgische wetgeving. Daarnaast wordt het mogelijk te bepalen welke data het model gebruikt en hoe het antwoordt. Geen black-box beslissingen meer, maar AI die verklaarbaar en controleerbaar is.
Bovendien kan investeren in een persoonlijk AI-model op eigen servers tot de helft goedkoper uitkomen dan modellen laten draaien op API’s van commerciële modellen. Ondernemingen ervaren
geen afhankelijkheid meer van derden waardoor ze risico’s op prijsverhogingen, vendor lock-in, API-kosten of beleidswijzigingen bij buitenlandse leveranciers vermijden en zelf bepalen wanneer ze updaten, uitbreiden of optimaliseren.
Reynaerde 7B
Belgische ondernemingen zitten allesbehalve stil. AI-startup Rebatch zet zich in op soevereine AI en lokaal getrainde open-sourcemodellen, zoals de Reynaerde 7B: een Large Language Model gevoed met meer dan een half miljoen Nederlandstalige conversaties, ontwikkeld met een budget van minder dan €1.000. Een systeem dat niet langer cloud, Amerikaanse API of datatransfers naar het buitenland vereist, maar volledige autonomie garandeert.
En dat is nodig. Vanwege het grillige gedrag van Trump en de dominante positie van Amerikaanse techreuzen, gaat de democratisering van AI hand in hand met een stijgende vraag naar AI-modellen in eigen beheer: on-premise, soeverein en lokaal beheerd. Niet alleen bedrijven, maar ook overheden zoeken naar alternatieven voor data-oplossingen buiten de klassieke cloudspelers om.
Experimenteer en ondersteun
Maar de vraag blijft: zijn bedrijven bereid om te experimenteren? Dat kan al eenvoudig: door een kleinschalig project op te starten, een open-source model intern te testen of zelf de voordelen van controle en autonomie te ontdekken. Maar ook de overheid kan ondersteuning bieden. Door bijvoorbeeld subsidies vrij te maken, gebruik in de publieke sector te stimuleren en te investeren in eigen AI-modellen voor Belgische toepassingen.
De technologie is beschikbaar, de modellen bestaan en de hardware is betaalbaar. Leven in een België dat voor zijn AI volledig onafhankelijk is vergt enige tijd, maar is geen verre droom.
Dit is een ingezonden bijdrage van Jorge De Corte, oprichter en CEO van Rebatch. Klik hier voor meer informatie over de oplossingen van het bedrijf.