Op 13 juni wordt een nieuwe richtlijn van de Europese Commissie (EC) na een jaar van transitie definitief van kracht, namelijk de Radio Equipment Directive, de opvolger van een soortgelijke richtlijn uit 1997 (R&TTE Directive, 1995/5/EC), waar producten aan moeten voldoen om het CE-keurmerk te krijgen. Op zich is dit een goede zaak, omdat er op het gebied van producten die gebruikmaken van radio’s het een en ander veranderd is de afgelopen twintig jaar. Met name voor kleinere leveranciers kleven er echter ook enkele op het eerste gezicht behoorlijk vervelende consequenties aan deze nieuwe richtlijn. Om eens te achterhalen wat deze zijn, spraken we met Pamela Krosta-Hartl, Director Corporate Communications & Public Affairs van Lancom Systems, de Duitse leverancier van netwerkproducten.
Zoals al gesteld, is een nieuwe richtlijn met daarin standaarden/normen waaraan producten moeten voldoen om verkocht te mogen worden op de Europese markt op zichzelf een goed idee. Als je bedenkt hoeveel drukker het is geworden in de ether de afgelopen twintig jaar, dan is het goed dat er nieuwe afspraken gemaakt worden over wat wel en wat niet mag in een apparaat met een radio erin. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het efficiënter gebruiken van het beschikbare spectrum, zodat er meer ruimte is voor al die extra producten die tegenwoordig over een radio beschikken.
EC en ETSI niet volgens hetzelfde schema
Om een en ander in goede banen te leiden, werkt de Europese Commissie op dit punt samen met ETSI. ETSI staat voor European Telecommunications Standards Institute, de instantie die verantwoordelijk is voor de ontwikkeling van nieuwe standaarden in opdracht van de EC, waarna de EC deze goedkeurt en officieel gepubliceerd worden en van kracht zijn.
Nu wil het geval dat de schema’s van de EC en ETSI niet bepaald synchroon lopen. De Commissie heeft bepaald dat de nieuwe richtlijn, die in april vorig jaar is gepubliceerd, uiterlijk op 13 juni 2017 door de lidstaten van de EU als wet is overgenomen. Dan wordt hij dus ook officieel van kracht. Het probleem is dat ETSI bij lange na nog niet genoeg tijd heeft gehad om alle standaarden die bij de nieuwe richtlijn horen te ontwikkelen, laat staan dat de EC deze heeft gereviseerd en vrijgegeven. Dit hele proces wordt overigens aangeduid met de term ‘harmonisatie’. Pamela Krosta-Hartl van Lancom schat dat ongeveer de helft van de standaarden nog niet door ETSI is geharmoniseerd. Dat betekent dus dat er op 12 juni een richtlijn van kracht wordt zonder dat duidelijk is hoe bedrijven hieraan moeten voldoen.
Een van de vragen die je kunt stellen is waarom het zo lang duurt vooraleer ETSI de harmonisatie van de standaarden geregeld heeft. Deels ligt dit aan de veel bredere toepassing van de nieuwe richtlijn ten opzichte van de oude. Onder de nieuwe richtlijn vallen alle apparaten met een radio erin, ook als deze alleen maar kan ontvangen. Dit resulteert in meer dan 200 standaarden die moeten worden geharmoniseerd, iets wat kennelijk niet binnen de door de Europese Commissie gestelde tijd mogelijk is.
Uitstel is onwaarschijnlijk
In eerste instantie zou je denken dat er vooraf goed is nagedacht over de afstemming tussen de twee instanties (EC en ETSI), maar de praktijk lijkt iets anders te suggereren. Toch is de EC niet van plan om de einddatum van de transitie periode uit te stellen. Dit ondanks herhaaldelijke verzoeken uit de markt, van Lancom en andere leveranciers maar ook van meerdere gezaghebbende Europese instanties binnen de industrie, onder andere Digitaleurope, Orgalime en Euralarm.
Waarom de opstelling van de EC zo rigide is, wordt niet helemaal duidelijk, maar wellicht heeft de speciale software-clausule in RED er iets mee te maken, aldus Pamela Krosta-Hartl Die clausule bepaalt dat het niet langer toegestaan/mogelijk is om firmware op bijvoorbeeld routers te installeren die niet geautoriseerd is door de leverancier. De FCC in de VS heeft zo’n twee jaar geleden iets soortgelijks ingevoerd. Dit wordt gedaan omdat het met bijvoorbeeld dd-wrt en Openwrt mogelijk is om de zendsterkte van de apparatuur aan te passen, ook tot boven de toegestane limieten. En dat raakt onder andere het gebruik van het beschikbare spectrum, een van de onderdelen waarover de nieuwe richtlijn gaat. Een andere reden voor de rigide houding van de EC zou kunnen zijn dat de richtlijn al uit 2014 stamt, getuige de typering (2014/54/EU), en dat ETSI naar de mening van de EC niet voortvarend genoeg te werk is gegaan. ETSI heeft echter diverse keren aangeven dat het door de late beschikbaarheid van de Directive niet genoeg tijd heeft gehad de bijbehorende richtlijnen te ontwikkelen.
Het feit dat de EC de datum niet door wil schuiven, betekent overigens niet dat men daar niet inziet dat er een probleem is. Dat besef is er inmiddels wel gekomen. Afgelopen oktober/november werd echter nog wel glashard beweerd dat er geen probleem was. Je kunt je dus afvragen of men bij de EC wel helemaal goed weet waarmee men bezig is. Het zou dus zomaar eens zo kunnen zijn dat onwetendheid aan de basis ligt van deze hele situatie.
Inmiddels hebben de partijen die de bijzondere gang van zaken aangekaart hebben overigens wel een medestander binnen de Europees Parlement in IMCO, de Commissie interne markt en consumentenbescherming. Die commissie is nu aan het proberen om de transitieperiode en dus de definitieve inwerkingtreding van de richtlijn met enkele jaren op te rekken.
Het probleem (voor kleinere partijen)
Uit voorgaande blijkt dat er op zijn zachtst gezegd geen bijster goede afstemming is tussen de twee instanties die moeten zorgen voor de invoering van RED, de EC en ETSI. Maar wat heeft dat dan eigenlijk te maken met fabrikanten zoals Lancom? Die spelen hier toch helemaal geen rol in, dus waarom zouden zij zich druk maken? Dat doen ze echter wel degelijk. Alle producten die op de markt komen, moeten voldoen aan de richtlijnen die gelden binnen de Europese interne markt. Dat wordt na 13 juni 2017 een probleem, want het is niet duidelijk hoe de standaarden er exact uit gaan zien. In het geval van Lancom zijn er nog een aantal standaarden die moeten worden geharmoniseerd. Eentje (EN 301 893) heeft betrekking op Wi-Fi in de 5 GHz band, terwijl andere betrekking hebben op mobiele netwerken.
Het is na 13 juni overigens niet onmogelijk om nieuwe producten uit te brengen, maar dan moeten die door zogeheten Notified Bodies goedgekeurd zijn. Dit zijn door ‘Europa’ goedgekeurde instanties die testen of een product voldoet aan de eisen. Dit mogen die instanties dus ook blijven doen na 13 juni, met een tot op zekere hoogte onvolledige richtlijn waarbij bij lange na niet alle standaarden zijn geharmoniseerd.
Grotere Niet-Europese fabrikanten maken voor bepaalde producten (denk aan smartphones) vaak gebruik van deze Notified Bodies voor men een product op de Europese markt brengt. Er zijn er echter ook zeker wel die het evenals Europese fabrikanten zoals Lancom (en bijvoorbeeld ook AVM) doen met behulp van interne tests, onder andere vanwege de hoge kosten die zijn verbonden aan het laten uitvoeren van een validatietest door een Notified Body. Zolang de standaarden niet zijn geharmoniseerd, mag dat echter niet en moeten ook die fabrikanten dus gebruikmaken van een Notified Body.
Als dit het enige probleem was geweest, dan was het op zich nog wel te overzien. Een fabrikant zoals Lancom betaalt uiteraard liever niet de grofweg maximaal 15.000 euro per product dat getest moet worden, vooral als dit op een andere manier opgelost kan worden. Een bijkomend probleem is echter dat er niet genoeg Notified Bodies zijn om alle producten goed te keuren. Verder is het nog maar de vraag of de Notified Bodies wel ingericht zijn om deze tests uit te kunnen voeren. Ook op dat punt schijnt er nog de nodige achterstand te zijn.
Als we eens kijken naar hoeveel Notified Bodies we bijvoorbeeld hebben in Nederland, dan komen we niet verder dan eentje (Kiwa). In Duitsland zijn het er gezien de grootte van het land uiteraard meer, maar acht is ook nog niet bijster veel. Dit zijn instanties die ook nog vele andere testwerkzaamheden hebben en dus volgens Lancom niet ingericht zijn op de toestroom van producten die na 12 juni gaat plaatsvinden. Als fabrikant is het dus nagenoeg onmogelijk om je producten op tijd gecertificeerd te krijgen.
Geen producten meer vanaf 13 juni 2017?
Moeten we er dan rekening mee houden dat er vanaf 13 juni 2017 helemaal geen producten meer op de markt komen die uitgerust zijn met iets van een radio, in ieder geval van bepaalde fabrikanten? In het meest extreme geval zou dat kunnen, al spelen er op de achtergrond nog wel enkele andere zaken mee.
Allereerst is het goed om in het achterhoofd te houden dat ‘op de markt brengen’ een duidelijke definitie heeft in dit opzicht. Het gaat hierbij om producten die vanaf 13 juni vanuit een fabriek naar een warehouse, distributiecentrum of andere locatie (in Europa) gestuurd worden. Alles wat voor die datum is verstuurd, wordt gewoon volgens de oude richtlijn uit 1997 behandeld. Dit betekent dus dat in ieder geval de voorraden die ieder extern distributiepunt van de fabrikant heeft na 12 juni gewoon nog verkocht mogen worden.
Verder is het ook nog van belang hoe de lidstaten RED in hun eigen wetgeving op gaan nemen. Lancom lijkt in ieder geval veilig te zijn, want Duitsland heeft in de Funkanlagegesetz (FuAG) een speciale clausule opgenomen waarin het de verantwoordelijkheid voor het niet volledig voldoen aan RED op zich neemt. Het lijkt er echter op dat deze wet niet op tijd van kracht is om Duitse leveranciers van radioapparatuur te beschermen. Of en hoe deze bescherming ooit van kracht gaat zijn is op dit moment niet duidelijk.
Zodra de wet wel door de Duitse Tweede Kamer wordt goedgekeurd, dan is leveren aan de rest van Europa in theorie ook gewoon mogelijk voor bijvoorbeeld Lancom, zolang men de producten eerst verscheept naar een Duits adres. Daarna treedt het vrije verkeer van goederen binnen de EU in werking.
Als we kijken naar wat hier in Nederland over wordt gemeld in het Besluit radioapparaten 2016, waarin RED is opgenomen, dan kunnen we hier in ieder geval geen dergelijke clausule in terugvinden. Dat zou dus betekenen dat het voor Nederlandse bedrijven die producten maken met een radio erin vanaf 13 juni een behoorlijke uitdaging kan worden om de producten daadwerkelijk op de markt te krijgen.
Conclusie
Op basis van de informatie die we nu hebben, lijkt het erop dat de Europese Commissie de Radio Equipment Directive (2014/53/EU) door wil drukken terwijl die eigenlijk nog helemaal niet in de wetgeving opgenomen kan worden. Of het vanaf het begin al onmogelijk was om de standaarden/normen te harmoniseren voordat de richtlijn ook daadwerkelijk in de wet opgenomen moet worden, is niet helemaal duidelijk, maar het lijkt er op basis van wat wij nu weten wel op.
Vooral voor kleinere Europese bedrijven kan de Radio Equipment Directive behoorlijk wat gevolgen hebben, maar ook sommige grotere bedrijven uit de VS kunnen hier last van krijgen als ze middels interne tests de producten certificeren. Althans, als we afgaan op de situatie zoals hij nu is, zoals hij wordt geschetst door Lancom en op wat we hier zelf over kunnen terugvinden. Wil je na 12 juni een product op de markt brengen, dan doe je er goed aan om hier goed naar te kijken in ieder geval. De standaarden/normen zijn op het moment dat de richtlijn in werking treedt in ieder geval nog niet geharmoniseerd, zoveel kunnen we al wel zeker stellen. Hoe heet de soep uiteindelijk zal worden gegeten, blijft natuurlijk gissen, maar helemaal soepel gaat het invoeren van RED in ieder geval niet.
Wil je de volledige richtlijn eens op je gemakje doorlezen, dan kan dat hier. Het Besluit radioapparaten 2016 vind je hier, het relevante deel van de Telecomwet hier. Voor een algemeen overzicht van deze richtlijn en wat deze betekent voor Nederland, verwijzen we je naar de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland.
Wij zullen de ontwikkelingen in ieder geval nauwgezet blijven volgen en zullen jullie hier uiteraard van op de hoogte houden.