Gaia-X geeft zichzelf tijdens zijn Summit in Portugal een nieuwe start: na een eerste seizoen dat in het teken stond van ontwikkeling en experimenten, is het nu tijd voor een nieuw tijdperk waarin soeverein data delen werkelijkheid wordt. Is het doelpubliek daar klaar voor?
Gaia-X heeft de afgelopen jaren componenten, standaarden en technologie ontwikkeld waarmee bedrijven data met elkaar kunnen delen in zogenaamde data spaces. Dat zijn ecosystemen waarin ondernemingen op een decentrale en vooral soevereine manier, in overeenstemming met EU- en andere regels, gegevens met elkaar kunnen uitwisselen. “De technologie is beschikbaar”, benadrukt Gaia-X-CEO Ulrich Ahle tijdens de Gaia-X Summit in Porto te Portugal.
Tussen droom en werkelijkheid…
Dat is niet top, beseft ook Catherine Jestin. Zij is niet alleen voorzitter van de raad van bestuur van Gaia-X, maar ook Vice President voor IT bij Airbus. Jestin geeft het goede voorbeeld: Airbus werkt vandaag aan een data space voor al zijn toeleveranciers en dat project is meer dan een experiment. Jestin is niet alleen: in Frankrijk is EDF volop bezig met het toevoegen van leden aan een eigen data space voor het ecosysteem van duizenden bedrijven dat mee bouwt aan de nieuwe Franse kerncentrales.
Op zoek naar een economisch model
Alleen: de volwassen technologie leidt niet tot een veelvoud aan data spaces in productie. In tegendeel: de afgelopen jaren werden er in Europa meer dan 170 projecten opgezet voor data spaces ter ondersteuning van data-uitwisseling in een veelvoud aan ecosystemen, maar het merendeel heeft de experimentele fase nog altijd niet verlaten. Amper tien procent, goed voor zo’n vijftien data spaces, is vandaag operationeel in productie.
Airbus en EDF zijn echter uitzonderingen. “We moeten de data spaces in proof of concept operationeel krijgen”, zegt Jestin. “Er moet een economisch model achter zitten dat de ecosystemen financieel ondersteunt om ook zonder subsidies rendabel te zijn en over de jaren heen te overleven.”
Daar knelt het schoentje. Ook in bestaande experimentele data spaces is het evenwicht tussen partijen die data aanbieden en organisaties die van die data gebruik willen maken, nog niet altijd optimaal. Idealiter komt er een model tot stand waarbij organisaties in een data space bereid zijn om een vergoeding te betalen aan andere deelnemers om hun data te gebruiken. Op die manier moet er een marktplaats tot stand komen die economisch levensvatbaar is.
Europese AI als doel?
Professor Stefan Wrobel, directeur van het Duitse Fraunhofer IAIS, doet tijdens de top uit de doeken wat er mogelijk is wanneer sectoren zich verenigen in data spaces volgens de visie van Gaia-X. “84 procent van de Europese bedrijven wil liever Europese AI gebruiken”, weet hij op basis van een Bitkom-bevraging in Duitsland. “AI vandaag is gebouwd op data van het publieke internet. Tegen het huidige tempo zullen we volgend jaar al door zowat alle door mensen gegenereerde publiek beschikbare informatie heen zijn. AI bouwen op basis van het internet komt zo ten einde.”
AI bouwen op basis van het internet komt ten einde.
Stefan Wrobel, directeur Fraunhofer IAIS,
Hier ligt de opportuniteit voor de EU en voor Gaia-X. Data spaces bieden immers een gedecentraliseerde omgeving waarin sectorgenoten en concurrenten op evenwaardige, veilige en soevereine manier data kunnen aanbieden. “Aan de hand van die data kunnen we LLM’s trainen en finetunen”, stelt Wrobel. “Zo kunnen wij als Europeanen verticaal geïntegreerde AI-modellen aan de wereld bieden.” Ook daar zit een verdienmodel, dat helemaal los staat van Amerikaanse technologiegiganten.
Seizoen 2 met echte data spaces
Eer het zo ver is, moeten de data spaces echter van grond komen. Jestin luidt enthousiast Seizoen twee van Gaia-X en data spaces in. In dit tweede seizoen moet het verhaal echt tractie krijgen, met honderden bedrijven groot en klein die in Europa (en zelfs daarbuiten) instappen in data spaces, die afstuderen uit de Proof of Concept-fase en aan de bak gaan in productie.
lees ook
Wat is Gaia-X, voor wie is het, en hoe gebruik je het?
Die lancering van het tweede seizoen is een rode draad doorheen de conferentie, die ook op het podium op een gezonde scepsis kan rekenen. “Doorgaans komt er pas een tweede seizoen wanneer het eerste seizoen succesvol is geweest”, bedenkt Mauro Brambilla, COO van Dynamo zich tijdens een panelgesprek onder leiding van Gaia-X-CTO Christoph Strnadl. “Dat is hier wel het geval wat betreft de technologie, maar niet wat betreft het gebruik ervan.”
Zitten bedrijven te wachten?
Op een rondetafelgesprek over data en datastrategie, georganiseerd door ITdaily, wordt de kloof tussen de staat van de technologie en de paraatheid om ermee aan de slag te gaan, extra duidelijk. Fen Lasseel, Managing Director van Belgische data & AI-specialist Datashift, is op de hoogte van het potentieel van data spaces maar geeft aan daar geen projecten rond te hebben lopen bij klanten. Eenzelfde geluid horen we bij Brecht Vanhee, Principal Analyst Architect & Delivery Lead, element61: “Ik heb vanuit mijn rol binnen het bedrijf nog geen enkele vraag gekregen van een klant rond deelname aan een Gaia-X data space.”
Als ik zie hoe moeilijk het vandaag nog is om binnen bedrijven of tussen lokale instellingen data te delen, lijkt grootschalige uitwisseling van gevoelige data tussen organisaties op EU-niveau op korte termijn niet evident.
Yannic De Bleeckere, Head of Pre-Sales, SAS
“Yannic De Bleeckere, Head of Pre-Sales bij SAS, is benieuwd naar de huidige maturiteit van organisaties op korte termijn om zulke initiatieven te adopteren: “Als ik zie hoe moeilijk het vandaag nog is om binnen bedrijven of tussen lokale instellingen data te delen, lijkt grootschalige uitwisseling van gevoelige data tussen organisaties op EU-niveau op korte termijn niet evident, dus eerder een uitdaging voor de langere termijn.”
Klaar voor gebruik door groot en klein
Op de Summit proberen Ahle, Jestin, Strnadl en vele andere sprekers de wereld te overtuigen dat de data spaces volgens de standaarden van Gaia-X wel degelijk klaar zijn voor gebruik. “Er is een grote vraag naar soevereiniteit”, geeft Ahle mee. “Niet enkel bij de grote bedrijven, maar ook bij kmo’s en start-ups. De hele industrie weet dat data belangrijk is voor hun business.”
De kmo’s worden dan ook niet vergeten. “Data spaces hebben altijd geschikte tools nodig”, verduidelijkt Strnadl. “En kmo’s gebruiken zo’n tools totaal anders.” Roland Fadrany, COO van Gaia-X, voegt nog toe: “De adoptie van hoge standaarden moet zo goedkoop mogelijk neerdalen naar kmo’s, en daar zorgt Gaia-X ook voor, via automatisering.”
lees ook
Een label voor soevereiniteit: eerste Gaia-X Level 3-cloudbedrijven verzameld in catalogus
Dan volgen nog de certificeringen. Gaia-X deelt op de Summit de eerste zogenaamde Level 3-certificaten uit voor organisaties die de hoogste standaard van soevereiniteit behalen. Met dat label hoopt Gaia-X een markt te creëren voor Europese digitale diensten op maat van de meest veeleisende data spaces, zoals die van Airbus en EDF.
Punt gemaakt, maar is dat genoeg?
Na anderhalve dag in het Alfandega-congrescentrum aan de oevers van de Douro, vermoedelijk niet toevallig met zicht op Vila Nova de Gaia door de grote ramen, hebben experts van Gaia-X en genodigden hun zaak bepleit. Vanuit technisch oogpunt zijn de data spaces meer dan klaar. Praktisch is het tijd om te starten. Dat zowel EDF als Airbus met overtuiging in het bad springen, is een niet mis te verstaan signaal. De focus op kmo’s is eveneens sterk: dat ook zij gemakkelijk (moeten) kunnen connecteren met een Gaia-X data space, rolt veelvuldig over de lippen.
Zal seizoen twee van Gaia-X dan meer kijkers lokken? Of blijven de soevereine data spaces ook het komende jaar een project voor liefhebbers en connaisseurs, dat de grote massa niet kan bereiken. De interesse voor het project vanuit Canada, Japan en Zuid-Korea tonen in ieder geval aan dat een internationaal succesverhaal mogelijk is. Gedecentraliseerd en soeverein data delen spreekt aan, ook in andere jurisdicties dan de EU.
Dat Gaia-X er klaar voor is, kan Ahle nauwelijks genoeg benadrukken. Een andere, even prangende vraag blijft wel onbeantwoord: zijn Europese bedrijven ook klaar voor Gaia-X?