Letland telt amper 1,9 miljoen inwoners, maar dat is geen nadeel voor de technologiebedrijven in hoofdstad Riga. Integendeel: een sterk netwerk, overheidsondersteuning gebaseerd op vertrouwen en een onverbiddelijk internationale focus vanaf dag één zorgen ervoor dat startende bedrijven meteen de Europese en Amerikaanse markt veroveren. Wie in Letland een bedrijf opricht, denkt vanaf dag één internationaal. Hoe komt dat, en wat kan de rest van de EU ervan leren?
Filmischer kan haast niet. Op de eerste verdieping van het Startup House in Riga relaxt Martins Bratuskins comfortabel in een zitzak. Vanonder zijn groene pet kijkt hij naar de laptop op z’n schoot. Bratuskins schiet meteen recht zodra we zijn kleine kantoor in het omgebouwde en gerenoveerde pakhuis binnenwandelen, klaar om te vertellen over Monetizr: de start-up die hij heeft opgericht.
EU Inc.?
“Monetizr is officieel een Amerikaans bedrijf”, vertelt hij. “We zijn gestart als een Delaware Incorporated-bedrijf.” Wie in de VS een bedrijf incorporeert in Delaware, ondervindt geen hordes in de rest van het land en kan vlot in alle staten actief zijn. “Het is gewoon een handige entiteit, die ons in staat stelt over de hele VS zaken te doen. In de praktijk zitten we wel met z’n allen in Letland.”
Monetizr is een platform dat reclame op maat in mobiele spellen mogelijk maakt. Op het schap achter Bratuskins staan onder andere toiletpapier en afwasblokjes: zogenaamde Tide Pods van Procter & Gamble. Dat bedrijf is slechts één van de Amerikaanse klanten van Monetizr, waar Bratuskins weinig moeite schijnt te ondervinden om als Let klanten te werven.
Een pan-Europees equivalent van een Delaware Inc.-entiteit zou toch een goede zaak zijn als het juist wordt aangepakt.
Martins Bratuskins, oprichter Monetizr
“Eigenlijk is de Europese markt complexer. Een pan-Europees equivalent van een Delaware Inc.-entiteit zou toch een goede zaak zijn als het juist wordt aangepakt’, mijmert hij. “Een EU.inc bijvoorbeeld.”
Geen Baltisch businessmodel
Bratuskins is niet de enige in het Startup House die de hele EU of VS als markt ziet, integendeel. Alle bureaus en kantoren in het hippe gebouw naast de grote overdekte markt van Riga zijn gevuld met starters met een internationale visie. Kristians Lancmanis van Adsmom lacht. “Natuurlijk heeft iedereen van in het begin een Europese focus. De Letse markt is gewoon veel te klein.”
Hij wil met zijn start-up organisaties wereldwijd aanspreken met een API-gebaseerde tool die eenvoudig en nauwkeurig investeringen in advertenties op sociale media kan tracken. Zo kunnen bedrijven hun concurrenten in het oog houden, maar de tool kan ook vlot inzicht bieden in politieke advertenties. “Alleen in Letland zouden we geen businessmodel hebben”, beseft Lancmanis. Wat de politieke advertenties betreft, wordt Adsmom wel met een horde geconfronteerd: Meta liet pas weten dergelijke reclame niet meer toe te staan ind de EU.
Start-ups vs. Microsoft
Dat weet Martins Spilners ook. Hij werkt aan BirdyChat. Die communicatietool moet het gebruiksgemak van WhatsApp of Signal combineren met een meer professionele insteek zoals Teams of Slack. Spilners hoopt dat zelfstandigen en werknemers over heel Europa binnenkort hun talrijke zakelijke conversaties weghalen van WhatsApp en verhuizen naar zijn toepassing.
“We plannen wel om eind dit jaar in Letland te lanceren”, vertelt hij. “Maar enkele maanden later volgt dan een Europese uitrol. Dat zal hopelijk voor het einde van dit jaar lukken.”
Spilners schrikt er niet voor om in het vaarwater van grote Amerikaanse spelers te komen, waaronder Microsoft met Teams. Dat sentiment deelt Emils Vavere van Convershake. Hij implementeert taalmodellen voor callcentra en richt zich daarbij op kleine talen en gespecialiseerde onderwerpen. Microsoft wil sinds kort ook een grotere rol spelen in de ontwikkeling van LLM’s voor kleinere EU-talen, maar Convershake verwacht vanuit Riga toch een waardevolle niche te kunnen bedienen.
Gerichte ondersteuning
In de Letse hoofdstad kunnen de start-ups in ieder geval op ondersteuning rekenen. Die komt in de eerste plaats van LIAA: het Letse agentschap voor investering en ontwikkeling. LIAA heeft zijn hoofdkwartier op twintig minuutjes wandelen, in een gebouw neergepoot door de Sovjets ten tijde van de Letse bezetting.
Bij het binnenwandelen wanen we ons voor een tweede keer in een film. De inkomhal is net gerenoveerd tot een moderne en indrukwekkende ruimte, sfeervol verlicht en voorzien van het logo van de instantie. Ze zou niet misstaan in het decor van een spionagethriller.
“We proberen de Sovjet-herinnering verdieping per verdieping uit het pand weg te werken”, lacht Deputy Director For Innovation Agnese Olsevska terwijl ze ons meeneemt naar een eerder kale vergaderruimte. Daar doet ze enkele troeven van Letland uit de doeken.
Engels als tweede taal
“Letland is een klein land”, klinkt het. “Dus we moeten slim, groen en digitaal gaan. We hebben maar 1,9 miljoen inwoners, maar zijn goed verbonden met de rest van de wereld. Bovendien spreekt meer dan 90 procent van onze inwoners tussen 25 en 35 vloeiend Engels. Niemand spreekt Lets, dus we weten dat wij nieuwe talen moeten leren.”
Voor Letland is die alomtegenwoordigheid van het Engels minder vanzelfsprekend dan in pakweg België of Nederland. Hoewel Nederlands ook geen grote taal is, oefenen de VS en het Engels al vele decennia hun invloed uit. De Letten leefden onder het juk van de Sovjet-Unie, waardoor Russisch de de facto tweede taal is van de oudere generatie. Dat Engels nu die plek overneemt, is slechts één van vele illustraties van de toekomst die het land voor zichzelf wil realiseren.
Technologie is een focusgebied voor LIAA. Het agentschap ondersteunt Letse start-ups in alle stappen van hun ontwikkeling. “Oprichters kunnen langskomen voor hulp zodra ze een idee hebben”, licht Olsevska toe. “Letland telt 513 start-ups en is vooral sterk inzake AI, Deep Tech, Health Tech, Fintech en IoT.”
Digitaal ondernemingsklimaat
De ondersteuning door de overheid is vooral financieel, maar niet exclusief. LIAA en de overheid hechten veel belang aan het creëren van een gunstig ondernemingsklimaat. “91 procent van de overheidsdiensten is helemaal digitaal beschikbaar”, illustreert Olsevska. “Zo kan je niet alleen een bedrijf digitaal oprichten, maar ook ondersteuning aanvragen.”
Die claim wordt gestaafd door mooie cijfers. In de eGovernment Benchmark van 2025 scoort Letland met 96 op 100 extreem hoog wat de digitalisering van publieke diensten voor bedrijven betreft.
Dat is voelbaar. “Het is echt wel eenvoudig om in Letland een bedrijf te starten”, zegt Ervins Grinfelds daarover aan de ingang van het statige kantoor van TestDevLab. Hij richtte het bedrijf op en verhuisde het hoofdkwartier enkele maanden geleden naar het prachtige voormalige gymnasium in het centrum van Riga.
Het is echt wel eenvoudig om in Letland een bedrijf te starten, je kan alles vanop je laptop doen.
Ervins Grinfelds, medeoprichter TestDevLab
“Je kan alles vanop je laptop doen”, vervolgt hij. “De ondersteuning van LIAA bij de start is fenomenaal. Eens het bedrijf draait, is het systeem van belastingen ook stimulerend. Zo betalen we geen belastingen op opnieuw geïnvesteerde winst. Intussen openden we kantoren in onder andere Estland, Litouwen, Spanje en Noord-Macedonië, dus ik kan vergelijken. Hier is het echt wel goed om te starten.”
Succes in de VS
TestDevLab bestaat al sinds 2011 en is al lang geen start-up meer. Het bedrijf heeft meer dan 500 mensen in dienst, waarvan er ongeveer tweehonderd gelieerd zijn aan het kantoor in Riga. Het bedrijf van Grinfelds is, zoals de naam suggereert, gespecialiseerd in kwaliteitstests, onder andere van software en applicaties. Zoom is de bekendste klant, al begrijpen we tussen de lijnen en NDA’s door dat er weinig populaire vergaderapplicaties zijn die niet aan tests van TestDevLab werden onderworpen.
TestDevLab is zo één van de succesverhalen die aantonen dat een hoofdkwartier in Letland werkelijk geen rem zet op internationale connecties. Het kan zelfs een voordeel zijn volgens Grinfelds: “Dankzij het verschil in tijdzone kunnen Amerikaanse klanten hun code door ons laten testen wanneer hun werkdag erop zit.”
Zeg maar Martin
Natuurlijk zijn er ook nadelen. Terug in het Startup House is Martins Vaivars van RivalSense daar pragmatisch over. Zijn bedrijf ontwikkelt software waarmee CEO’s het reilen en zeilen van andere bedrijven in de gaten kunnen houden via automatisch gegenereerde rapporten.
In de VS ben ik daarom niet Martins, maar gewoon Martin.
Martins Vaivars van RivalSense
“Daar is zeker in de VS een markt voor”, merkt Vaivars. “Zij zijn daar sneller geneigd om geld uit te geven aan software, maar het is niet altijd eenvoudig om te verkopen als Let. In de VS ben ik daarom niet Martins, maar gewoon Martin. Dat helpt.”
Hulp van RITA
Toch lijkt Riga verlaten voor een bestemming in de VS voor de meesten niet aan de orde. De Europese en Amerikaanse markt bedienen lukt prima vanuit Letland en specifiek voor start-ups zijn er nog enkele bijkomende troeven, zoals RITA.
RITA staat voor Riga Investment and Tourism Agency. De instantie vult LIAA aan maar dan vanuit de stad. “Er zijn niet veel landen of steden met een gelijkaardig organisatie met als doel lokale start-ups te ondersteunen”, weet Ieva Felman, Senior Startup Ecosystem Project Manager bij Business Riga, onderdeel van RITA.
Vertrouwen boven bureaucratie
RITA ondersteunt het start-up-ecosysteem in de stad met financiële beurzen. “We kennen op een objectieve manier fondsen toe aan projecten op basis van een puntensysteem”, verduidelijkt Felman. “Zo sponsoren we bijvoorbeeld de werking van het Startup House, omdat hun dossier ons kon overtuigen.”
Eens het geld verdeeld is, verwacht RITA wel een zekere vorm van rapportage, maar de administratie blijft opzettelijk beperkt. “Vertrouwen is essentieel. Er is geen reden om te overreguleren”, vindt Felman.
Vertrouwen is essentieel. Er is geen reden om te overreguleren.
Ieva Felman, RITA
Felman komt zelf uit de start-up-wereld en spant zich nu in voor de ondersteuning ervan. Dat komt wel vaker voor in Letland. Het Startup House geniet onder andere van sponsoring door succesvolle oprichters van verschillende bedrijven, waaronder de voorlopig enige Letse unicorn Printful. Wie succes boekt in Letland, lijkt zelden geneigd om te vertrekken.
Kantoorgarages
We trekken richting de rand van Riga naar een gebouw dat ooit dienstdeed als parkeerplek voor de voertuigen van de stadsdiensten, maar nu is omgebouwd tot hoofdkantoor van de Draugiem Group. Rond het binnenplein zijn de voormalige garages omgevormd tot kantoren van verschillende bedrijven die deel uitmaken van de groep.
Die is ontstaan uit het sociale netwerk Draugiem, dat voor de komst van Facebook heel Letland digitaal verbond en ook vandaag nog populair is. Draugiem Group heeft zich daarna ontpopt tot een holding die een beetje doet denken aan het Noorse Visma, of de Cronos Groep in België. Draugiem Group heeft innovatieve, maar grotendeels zelfstandige bedrijven onder de vleugels, die de ruimte krijgen om te groeien, maar ook van elkaar te leren.
Eigen servers
Het wereldwijd populaire DeskTime, dat in kaart brengt hoe telewerkers productief zijn op hun computer, heeft zijn hoofdkwartier in het gebouw van Draugiem. Dat geldt ook voor Idea Lights, dat zelf een platform voor slimme stadsverlichting heeft gebouwd, en Mapon, dat telemetrie van vrachtwagens verzamelt. Beide bedrijven vertrouwen op zelf ontwikkelde dataplatformen. Het valt op dat geen van de bedrijven zijn lot heeft verbonden aan Microsoft Azure, AWS of een andere cloudprovider.
“Ons platform kan overal draaien”, aldus Toms Stalmans van Idea Lights. “Ook wij kiezen voor eigen datacenters”, voegt Raivis Bondars van Mapon daaraan toe. “Daarvoor helpt het om deel te zijn van de Draugiem Group. Er is veel ondersteuning van bovenaf, onder andere wat servers en datacenters betreft. We hebben hier toegang tot de beste ingenieurs.”
Samen sterk
Unicorn Printful is ook ontstaan vanuit Draugiem. Zo wordt plots duidelijk dat het hele tech-ecosysteem in Letland met elkaar verweven is. Draugiem Group biedt expertise en ondersteuning voor verschillende bedrijven, waaronder het succesvolle Printful, dat op zijn beurt mee het Startup House ondersteunt waaruit nieuwe bedrijven groeien. Het lijkt soms wel of iedereen iedereen kent.
“Dat is vermoedelijk ook bijna zo”, lacht Bondars. “Als je in Letland iemand nodig hebt, is het nooit moeilijk om die persoon te vinden. One degree of Kevin Bacon, weet je wel.”
Als je in Letland iemand nodig hebt, is het nooit moeilijk om die persoon te vinden.
Raivis Bondars, Mapon
Samen slagen de ondernemers en de overheid in Letland erin om aan één zeel te trekken. “Voor wie hier een bedrijf start, is de kleine interne Letse markt vermoedelijk zelfs een voordeel”, denkt Felman. “Een bedrijf dat ontstaat in Duitsland loopt al te vaak vast in de Duitse markt. In Letland is globaal denken vanaf dag één noodzakelijk. Investeerders zien Letland of zelfs de gehele Baltische staten samen niet als een markt. Enkel met een focus op de hele EU of de VS kunnen bedrijven fondsen aantrekken.”
Start-up-klas met mannen én vrouwen
Verder weet Letland wat het wil. Onderwijs en STEM worden hoog in het vaandel gedragen. Met een beperkte populatie is het essentieel om iedereen zo goed mogelijk onderwijs te bieden en te activeren.
Onder andere daarom zit op de bovenste verdieping van het Startup House de StartSchool. Die organisatie onderwijst een lessenpakket overgenomen van Silicon Valley aan deelnemers die voor een ingangsproef slagen. Zij leren gedurende een volledig gesubsidieerd leerjaar niet alleen coderen, maar ook ondernemen. StartSchool werkt samen met een andere organisatie: TechGirls Riga. Het resultaat: bijna de helft van de deelnemers aan de opleiding is vrouw.
Geboren als multinational
Het land slaagt er zo in om duurzaam te kapitaliseren op de mogelijkheden van de moderne maatschappij. Wie digitale oplossingen bouwt, kan dat van overal doen. In Riga is een cultuur ontstaan van technologie-ondernemers die het maar normaal vinden dat ze meteen globaal denken. En zo zijn bedrijven als TestDevLab, DeskTime of BirdyChat multinationals nog voor ze goed en wel uit de startblokken zijn geschoten.